Wenecja: ryzyko Disneylandu

Tekst

-

27 września 2020

wenecja_04 — immagine: Beata Malinowska-Petelenz

Artykuł został opublikowany w numerze 78 Gazzetty Italia (grudzień 2019 – styczeń 2020)

Wenecję się opisuje, obrysowuje, trawi i nosi w sercu. Jest miastem zrodzonym z wody, to zwycięski efekt zmagań człowieka z naturą i wzór ścisłej, naturalnej symbiozy sieci wodnej z tkanką urbanistyczną. Tutaj woda dyktuje kształt i narzuca formę – pisał Lech Majewski w swej powieści „Metafizyka”: Jest metalem, ostrzem noża, nożycami krojczego, które ucinają domy i ulice w sposób bezwzględny i ostateczny.

Ale ta przemyślana i wypracowana przed wiekami równowaga jest krucha i delikatna. Wielkie wycieczkowce, turystyczne biało-błękitne kolosy, majestatycznie defilujące przed nabrzeżem placu św. Marka wywołują fale, przemieszczając setki tysięcy metrów sześciennych wody i naruszając delikatne fundamenty miasta. Pomimo wcześniejszych zapowiedzi, że we wrześniu 2019 roku zostanie wprowadzony zakaz wpływania do Laguny Weneckiej, tego zakazu ciągle nie ma. Szkody dla ekosystemu laguny są nieodwracalne.

Dziś Wenecja, najpiękniejsze miasto świata, mekka romantyków i dekadentów, malarzy i poetów, bohaterka symbolicznej noweli Tomasza Manna powoli umiera przepoczwarzając się w zmakdonaldyzowany park rozrywki. Ginie pod falami acqua alta na oczach całego świata: w świetle jupiterów, szumie newsów i kamer największych stacji telewizyjnych – tak jak paliła się katedra Notre Dame, jak płonęły amazońskie lasy. A przyczyną tego jest jeden z grzechów głównych współczesnej globalizacji: chciwość. Chciwość, która dziś przybrała twarz brutalnej, masowej turystyki.

Wenecjanie walczą zalewani przez wodę i turystów. Ale pytania o kierunek rozwoju miasta wybrzmiewają coraz głośniej, pytania o przyszłość Wenecji. Wszak La Serenissima jest zjawiskiem ponadnarodowym i ponadkulturowym – to przestrzeń szczególnie wyróżniona i odznaczająca się charakterystyczną „nadwartością”. To miasto-indywidualność, z duszą, miasto będące aktywną, kreatywną siłą i miejscem światowych festiwali. Wenecja to niepodważalny kanon miejskiego piękna i ukoronowanie formy architektonicznej. To też wielki mit, który stał się pożywką dla rozwoju europejskiej kultury.

Ale to również tłumy turystów, głównych aktorów niekończącego się karnawału, windujących ceny nie do przyjęcia dla większości Wenecjan. Most Rialto, sesja zdjęciowa na placu św. Marka, gadżet made in China, selfie z prosecco nad Canal Grande i powrót do domu. Turystyczna monokultura i monogospodarka. Niekończąca się nadkonsumpcja wrażeń. I odpływ rdzennych mieszkańców. Czy Wenecja zawróci ze ścieżki Disneylandu?

***

Niedziela, 3 listopada 2019 roku. Woda zaczyna wzbierać. Apokalipsa powoli nadciąga. Stojąc na kamiennych płytach Piazzetty, patrzę na płynącego kolosa. Show must go on. Quo vadis Wenecjo?

tekst: Beata Malinowska-Petelenz (architektka, malarka, autorka książek. Członek Stowarzyszenia Architektów Polskich)
rys: Beata Malinowska-Petelenz

Kocham wenecjan

Tekst

Magdalena Zbrzeska

-

27 września 2020

0

Artykuł został opublikowany w numerze 78 Gazzetty Italia (grudzień 2019 – styczeń 2020)

To nie była miłość od pierwszego wejrzenia. No prawie. Moja pierwsza podróż do Włoch, ponad ćwierć wieku temu. Miałam 17 lat. Niewiele wiedziałam o Włoszech. Czułam tylko, że bardzo chcę je zwiedzić. Po ponad 30 godzinach jazdy autokarem, życie wypluło mnie na Piazzale Roma. Tak właśnie się czułam. Wypluta. 15 sierpnia. Nie wiedziałam, co to za dzień w kulturze Włoch. Nie wiedziałam, że trudno mi będzie spotkać w sierpniu we włoskich miastach ich mieszkańców. Na weneckim parkingu tłum turystów.

Pierwsza myśl, jaką miałam, gdy zostałam z plecakiem na Piazzale Roma w tamten upalny poranek, to: “Chcę wrócić do domu!” Usiadłam na krawężniku i rozpłakałam się. Autokar powrotny miał przejeżdżać przez Wenecję dopiero 24 godziny później, postanowiłam więc zobaczyć chociaż morze. Nigdy wcześniej nie byłam nad innym morzem niż Bałtyk, a stamtąd miałam cudne wspomnienia. Miałam nadzieję, że morze ukoi moją tęsknotę a drzemka na plaży sprawi, że ciut odpocznę po podróży.

Pamiętam jak tramwaj wodny linii 1 płynął przez Canale Grande, jak byłam coraz bardziej oszołomiona tym, na co patrzyłam i jak zupełnie zaparło mi dech, gdy przepłynęliśmy przed San Marco. W tramwaju pełnym Japończyków, dostrzegłam kobietę o europejskich rysach i poprosiłam ją o zdjęcie. Zaczęłyśmy rozmawiać. Okazało się, że była chyba ostatnią wenecjanką, pozostałą jeszcze w mieście i właśnie jechała na plażę. I tak wylądowałam na Lido w grupie wenecjan świętujących Ferragosto. Bezcenne.

Bo w Wenecji, bezcenni są przede wszystkim jej rdzenni mieszkańcy. Odkąd ich poznałam, nie chcę wracać do domu. Nauczyłam się żyć, jak żyją wenecjanie. Bo jak mieszkasz w Wenecji, to w wąskich uliczkach o świcie, we mgle, spotykasz tylko znajomych. Bo jak mieszkasz w Wenecji, to na targu czekają na ciebie najpyszniejsze ryby świata a sprzedający pamięta twoje preferencje.

W barze, po południu, jesteś witany jak w domu. A właściciel księgarni pamięta, czy książkę, którą trzymasz w ręku, kupiłeś koledze na urodziny kilka lat wcześniej, czy nie.

Jak mieszkasz w Wenecji, to musisz mieć wygodne buty, gdyż codziennie przemierzasz miasto wzdłuż i wszerz nie tylko łódką. Wenecja bez wenecjan przestanie istnieć, bo to przede wszystkim ludzie, którzy naprawdę kochają swoje miasto. Tak jak Alessia, która podczas acqua alta stoi w wodzie po pas starając się ocalić co się da z pracowni męża i cieszy się, że kolejnego dnia będzie padać deszcz, który zmyje morską sól z weneckich kamieni, pełnych historii.

foto: Sebastiano Casellati

Vademecum sytuacji w Wenecji

Tekst

Sebastiano Giorgi

-

26 września 2020

0

Artykuł został opublikowany w numerze 78 Gazzetty Italia (grudzień 2019 – styczeń 2020)

PŁYWY MORSKIE

12. listopada w Wenecji miał miejsce drugi największy przypływ w historii miasta. Woda osiągnęła poziom 1,87 cm, czyli tylko o 7 cm mniej niż owego fatalnego 4. listopada 1966 roku, który wszyscy wenecjanie wspominają jako „acqua granda”. Po tym dramatycznym 4. listopada cały świat zdał sobie sprawę z tego, jak delikatnym miejscem jest Wenecja i jej zatoka. Ekosystem, który wenecjanie z Serenissimy ocalają od wieków przed procesem zapiaszczenia, który rozwijałby się, gdyby nie pomysłowe rozwiązania inżynierii wodnej, przekierowujące wody rzeczne poza teren zatoki tak, aby osady płynące z nurtem rzek wpadały do morza, a nie do laguny.

Z biegiem czasu powstał inny problem. Prawie od wieku istnieje obawa, że laguna zmieni się z zatoki o płytkich wodach w pewnego rodzaju zatokę morską. Od końca drugiej wojny światowej poziom przypływów jest dużo wyższy. Pływy morskie to powtarzające się cyklicznie zmiany poziomu morza, które mają miejsce na całym świecie, a ich wielkość zależy od położenia geograficznego, kształtu wybrzeża i głębokości morza. Morze Adriatyckie, ze względu na położenie ukośne i rozciągające się od północnego – zachodu na południowy – wschód oraz ze względu na swoją wydłużoną formę, to rodzaj zamkniętego kanału, co powoduje że amplitudy pływów są znaczne. Najsilniejsze przypływy, tzw. syzygijne, występują podczas pełni i nowiu Księżyca.

Oprócz czynników astronomicznych, istnieją również inne, które mają znaczenie podczas przypływów, np. wiatr. Przypływy w Wenecji nie są spowodowane żadną falą, jak często słyszę w relacjach mediów, ale wzrostem poziomu wody w basenie laguny. Wysokość wody zależy od tego jak szybko i jak długo jej poziom wzrasta. Cykl pływów powtarza się mniej więcej dwa razy dziennie: przerwa między dwoma wysokimi (lub dwoma niskimi) kolejnymi pływami to średnio dwanaście godzin. Przy założeniu, że niektóre części Placu św. Marka są zalewane przy wzroście poziomu wody do 80 cm oznacza to, że średnio 100-150 razy w roku na tym najpiękniejszym placu na świecie jest wysoka woda wraz ze wszystkimi konsekwencjami, o których wiemy; słona woda pozostawia po sobie sól morską, która kruszy mury budynków.

Żeby zrozumieć związek między miastem a pływami, trzeba zaznaczyć, że przy poziomie wody większym niż 110 cm 12% miasta jest zalane, natomiast przy 140 cm zalane jest 59% miasta. Podczas ostatniego przypływu, 12 listopada, zalane zostało około 85% miasta. Powódź, jak wiadomo, ma wpływ na wszystkie aspekty życia, od przemieszczania się na piechotę po żeglugę, od obsługi towarów po turystykę. Obliczanie pływów zaczyna się od zera tuż przy Punta della Salute, obok dawnego morskiego urzędu celnego i niedaleko Bazyliki Santa Maria della Salute. Wysokość terenu jest tam niższa niż w mieście o kilkanaście centymetrów i zbliżona jest do średniego poziomu morza, co zostało ustalone jeszcze w czasach Republiki Weneckiej.

KWESTIE SPORNE

Oczywistym jest, że nie należy zwiększać tempa wzrostu wody z przypływu, która dostaje się do laguny przez trzy wejścia portowe. W ostatnich latach natomiast wykopano kanał zwany Canale dei Petroli, prosty i głęboki, przez który statki handlowe wpływają przez Port Malamocco do Portu Marghera. To korytarz wody, przez który wysoki przypływ biegnie bez przeszkód, przyspieszając znacznie podnoszenie się poziomu wody. Poza tym, wewnątrz laguny, w Porcie Marghera, niektóre tereny zostały oczyszczone na użytek przemysłowy, co jeszcze bardziej ułatwiło rozprzestrzenianie się wody w zatoce.

Sytuację pogarsza też globalne ocieplenie, które powoduje podnoszenie się poziomu wód i sprawia, że coraz częściej rejestruje się nadzwyczaj wysokie przypływy. Natomiast zjawisko osiadania gruntów zostało przyspieszone przez człowieka, kiedy od lat trzydziestych do osiemdziesiątych zeszłego wieku, przedsiębiorstwa w Porcie Marghera zaczęły wypompowywać wodę z powierzchni gruntowych, powodując tym samym opadanie terenu. Aby zrozumieć o ile obniżył się poziom miasta wystarczy zaobserwować podczas odpływu jak bardzo schody do budynków zanurzają się w wodzie, obecnie znajdują się cały czas pod wodą.

MOSE

Po wielkim przypływie z 1966 roku zaczęto myśleć o sposobie ochrony miasta, który z jednej strony wzmacniałby linię brzegową Lido i Pellestriny, a z drugiej zamykałby wejście do portu. Po długich dyskusjach w 1992 roku wybrano projekt o nazwie MOSE (Elektromechaniczny Moduł Eksperymentalny), system śluz powstałych w 1981, aby skutecznie chronić Wenecję. Pomysł stworzono w odpowiedzi na różnego rodzaju ograniczenia wprowadzone zarówno przez Ochronę dóbr kultury – tama musiała być jak najmniej widoczna – jak i władze portów, które zastrzegły sobie, że system musi działać bez zarzutu. Ten ostatni warunek spowodował, że kanały wejściowe do portu musiały zostać pogłębione, co w rezultacie zwiększyło ilość wody wpływającej do laguny.

System Mose składa się z 78 śluz przymocowanych do dna przy wejściu do portu. Określa się je jako ruchome, ponieważ przy normalnych pływach są pełne wody i pozostają schowane na dnie w odpowiednich osłonach. W momencie, kiedy wylewa się z nich wodę pod ciśnieniem skompresowanego powietrza, śluza się podnosi obracając się wokół osi dwóch zawiasów, które łączą ją z osłoną. Wykorzystując prawo siły wyporu, mimo że śluzy pływają wolno na wodzie ze względu na fale, są w stanie utrzymać różnicę w wysokości wody między laguną a morzem. Od prezentacji projektu do rozpoczęcia budowy minęło jedenaście lat, pozwolenie na budowę wydał ówczesny premier Włoch, Silvio Berlusconi 14 maja 2003 roku.

Społeczność naukowa i gmina Wenecji w międzyczasie przedstawiły inne projekty, zgłaszając zastrzeżenia odnośnie projektu Mose, systemu który będąc aktualnie cały czas pod wodą ulega korozji. Żeby uniknąć przetargów, do wykonania projektu zatrudniono jednego wykonawcę, Consorzio Venezia Nuova, który z biegiem lat przyjmował coraz większe kwoty dofinansowania, dzięki słynnej specjalnej ustawie, zatwierdzonej na kompleksową ochronę Wenecji, która przewidywała również czyszczenie kanałów i dofinansowanie na renowację budynków. Projekt miał kosztować 3,4 miliardy euro, a do dzisiaj pochłonął już 5,49 miliardów i to jeszcze nie koniec. Zgodnie z tym, co mówią technicy zaawansowanie prac jest na poziomie 94% i zakłada się, że do ich zakończenia potrzebne będzie kolejne 400 milionów euro. Mose miał być wykonany do 2016 roku, w tym momencie zakończenie prac i wprowadzenie do użytku przewidziane jest na 2021 rok. Poza tym, szacuje się, że koszty utrzymania Mose wyniosą około 100 milionów euro rocznie. Całe przedsięwzięcie naznaczone jest poważnymi przypadkami korupcji, na które wydano prawomocne wyroki sądowe.

KONKLUZJE

Dyskusje na temat fizycznej ochrony Wenecji mogłaby jeszcze długo trwać, ograniczymy się tutaj do przypomnienia, że poza fizycznym ratowaniem miasta pojawia się dzisiaj jeszcze jeden naglący problem, a mianowicie ratowanie warstwy społeczno-ekonomicznej Wenecji, która przez ostatnie 40 lat straciła 70 tysięcy mieszkańców, czyli dokładnie połowę z wcześniej zameldowanych, zniknęło także wiele zawodów i usług. Miastu grozi dzisiaj to, że stanie się sztucznym parkiem rozrywki na niskim poziomie i przeznaczonym dla masowej turystyki. Wobec błędów popełnionych do tej pory, próbując chronić lagunę, kończę cytatem jednego z dekretów Republiki Weneckiej, który pokazuje z jak ogromną uwagą i mądrością Wenecja była zarządzana przez tysiąclecie:

„Z woli Opatrzności Wenecja powstała na wodzie, jest otoczona wodą i, w miejsce murów, przez wodę chroniona: ktokolwiek odważy się wyrządzić jakąkolwiek szkodę wodom publicznym, będzie skazany jako wróg państwowy i ukarany równie srogo jak ktoś, kto naruszył mury Państwa. Prawo tego edyktu jest niezmienne i wieczyste.”

tłumaczenie pl: Agata Pachucy
fot: Sebastiano Casellati

Powiązane artykuły:

Giovanni Antonio Sacco

Tekst

Alberto Macchi

-

26 września 2020

0

GIOVANNI ANTONIO SACCO (ur. w Wiedniu 3 lipca 1708 r. – zm. na statku z Genui do Marsylii 19 marca 1788 r.).

Tancerz, choreograf, największy w dziejach odtwórca ról Harlekina i Truffaldina w commedii dell’arte. Syn Gaetana Sacco, stojącego na czele trupy weneckich tancerzy i komików, oraz Libery, także tancerki i komiczki. Urodzony w Wiedniu podczas tournée rodziców po Europie. Miał trzy siostry: Adrianę, Annę Caterinę i Franceskę. Ożenił się z Antonią Franchi, również komiczką i tancerką, z którą miał syna Giovanniego oraz dwie córki, Angelę i Giovannę. Podczas Karnawału w 1730 r., w wieku zaledwie 22 lat, Giovanni Antonio Sacco tańczy jako „drugi Zanni” w Teatro della Pergola we Florencji. Wielki książę Gian Gastone de’ Medici, obecny na spektaklu, jest zachwycony jego występem wokalnym, gestami i mimiką; zaprasza go na powtórny występ, już kolejnego wieczora, razem z całą rodziną, do Teatro del Cocomero.

Poza nim, znanym już z roli Harlekina w „Słudze dwóch panów” Carla Goldoniego, w trupie prowadzonej przez jego ojca przez lata występować będą trzy Innamorate: jego matka, Libera Sacco, jego żona Antonia Franchi, zwana Beatrice, oraz jedna z jego sióstr, Anna Caterina Sacco; w roli Servetty: kolejna z jego sióstr – Adriana Sacco Lombardi, zwana Smeraldiną; w roli Clarice: Francesca Dima; jako trzej Innamorati: Pietro Pertici, Francesco Ermano lub Hermano oraz Ieronimo Ferrari, znani pod pseudonimem Silvio; w roli Pantalonego: Antonio Fioretti oraz André lub Andrea Bertholdi lub Bertoldi; w roli Brighelli: Domenico Zanardi; w roli Tartaglii: Agostino Fiorilli; jako Dottore: Rodrigo Lombardi, Carlo Malucelli i Ferdinando Colombo; jako Cantatore: Pietro Mira; jako Cantatrice: Alessandra Stabili; wiolonczelista: Gasparo Janeschi lub Taneschi; do tego komicy: Carlo Gibelli, Giovanni Porazisi, Camillo Ganzaga, Giovanni Antonio Guerra, Giovanni Piantanida wraz ze swoją żoną Costanzą Piantanidą, Luigi Madonis, Antonio Madonis, oraz niejaki, bliżej niezidentyfikowany, Kandake. W kwietniu 1733 r., nadal występując w trupie swojego ojca, która wówczas otrzymywała roczne wynagrodzenie w wysokości 12 500 rubli, dociera do Sankt Petersburga, gdzie gości go na swym dworze caryca Anna Iwanowna. Tam, przez półtora roku, trupa wystawia aż 26 przedstawień. W listopadzie 1734 r. z powodu choroby ojca, Giovanni przejmuje przewodnictwo w trupie.

Gdy w styczniu następnego roku ojciec umiera w Sankt Petersburgu, Giovanni decyduje się wyjechać z Rosji. Razem ze swoją rodziną i większością członków trupy udaje się więc w drogę powrotną do Włoch. Przejeżdza przez Polskę, rządzoną przez Augusta III Saskiego; bawi zapewne jakiś czas w Warszawie, wystawiając część repertuaru wcześniej prezentowanego w Rosji. W polskiej stolicy jeszcze trzy lata przedtem występowała trupa Tommasa Ristoriego, odtwórcy roli Coviella; nadal działa tam jednak muzyk Giovanni Alberto Ristori. W tym mieście, w przeszłości, rolę Coviella odgrywał, z wielkim powodzeniem, jego stryj, komik Gennaro Sacco, brat jego ojca, dyrektor trupy z Théàtre Italien w Paryżu, finansowanej przez Ludwika XIV, będący także autorem monografii „La commedia smascherata, ovvero i comici esaminati” („Commedia bez masek, czyli studium komików”) z 1699 r.

Po wyjeździe z Polski, zostawiwszy w Warszawie dwóch artystów, Gaspara Janeschiego i Franceska Ermana, Giovanni przybywa do Czech i 8 października, wciąż wraz z rodziną i tą samą grupą artystów, drugi raz zatrzymuje się w Pradze, aby wystawić parę przedstawień we wspaniałej Sali Balowej Pałacu Lichtensteinów w dzielnicy Malá Strana. Wiosną 1738 r. Giovanni Antonio Sacco, wraz z całą rodziną, w tym synem Giovannim i siostrą Franceską, którzy obaj w młodym wieku zostali aktorami, zostaje członkiem trupy z Teatro San Samuele w Wenecji, gdzie impresariem jest Michele Grimani, szefem trupy Giuseppe Imer, a autorem komedii Carlo Goldoni. W 1753 r. udaje się na występy do Lizbony, po drodze odwiedzając Genuę, a w 1764 r., na zaproszenie cesarza, udaje się do Innsbrucka. Po powrocie do Wenecji, powraca do pracy głównie w roli aktora-improwizatora w teatrach San Samuele i San Giovanni Grisostomo, pod kierunkiem Onofria Paganiniego, ponownie wystawiając „Harlekina, sługę dwóch panów”, sztukę napisaną w 1745 r., w dialekcie weneckim, przez Carlo Goldoniego, z którą Giovanni Antonio debiutował już w Wenecji w 1746 r., w Teatro San Grisostomo – ponownie wystawioną w Mediolanie w 1749 r. Wystawił także wówczas swoją najbardziej udaną sztukę, „Truffaldino molinaro innocente” („Truffaldino niewinny młynarz”), głównym bohaterem której jest Truffaldino, będący wariacją na temat maski Harlekina.

Niektórzy młodzi członkowie jego trupy, wówczas już wybitni komicy, tak jak ich mistrz, najwierniejsi jego wychowankowie i krewni, decydują się powrócić do Polski – która, już pod rządami Stanisława Augusta, przyciąga najznaczniejszych artystów z całej Europy – aby przekazywać dalej sztukę Giovanniego Antonia, rozsławioną w występach jako Harlekin i Truffaldino, nauczając gestykulacji, mimiki pantomimy, charakterystycznych dla commedia dell’arte, jego własną metodą. Skorzysta z tego hrabia Jan Potocki, dramaturg, archeolog i historyk, pisząc “Parady”, prawdziwą commedię dell’arte, napisaną po francusku, wystawioną w teatrze dworskim na należącym do niego zamku w Łańcucie w 1792 r.

W 1771 r. Giovanni Antonio Sacco przyjmuje do swojej trupy w roli pierwszoplanowej aktorki, śpiewaczki i tancerki Teodorę Ricci, wraz z jej mężem, komikiem Franceskiem Saveriem Bartolim. Matka Teodory, Emilia Gambaciani Ricci, również występowała w trupie, gdy przewodniczył jej jeszcze ojciec Giovanniego Antonia, Gaetano Sacco. Autorem i poetą współpracującym z trupą jest teraz hrabia Carlo Gozzi. Wraz z Giovannim Antoniem Teodora Ricci występuje w komediach „Innamorata da vero” („Zakochana naprawdę”), będącej, niestety, jej pierwszym fiaskiem, oraz „La Principessa filosofa” („Księżniczka filozofka”) Gozziego, która z kolei była jej pierwszym prawdziwym sukcesem, który pozwoli jej następnie zagrać główne role w sztukach „Gustavo Wasa” („Gustaw Waza”) Alessio Pirona oraz „Conte di Essex” („Hrabia Essexu”) François-Thomasa-Marie de Baculard d’Arnaud. Po przeminięciu mody na komedię masek Goldoniego i Pietra Chiariego, Sacco przerzuca się na baśnie komponowane dla niego przez Carla Gozziego; wenecka publikaprzyjmuje je bardzo przychylnie. W 1774 r. Giovanni Antonio Sacco znów jest w Polsce, gdzie, oprócz innych przedstawień, 30 kwietnia wraz ze swoją trupą uczestniczy w balecie w ramach przedstawienia „L’Amore Artigiano” („Miłości rzemieślniczej”) C. Goldoniego i F. L. Gassmanna, przygotowanego przez komika Józefa Feliksa Kurza, a w 1775 r. wykonuje balet „Pan und Sirinx” („Pan i Syrinks”), zaczerpnięty z „Metamorfoz” Owidiusza spektakl z choreografią przygotowaną przez samego Giovanniego Antonia, który debiutuje w Teatrze Publicznym w Warszawie. Giovanni Antonio Sacco, stypendysta króla, razem z Franceskiem Casellim, jest przedstawicielem nowego nurtu w sztuce baletowej. Jeszcze przez trzynaście lat, wraz ze swoją trupą teatralną, wystawia swoje balety w całej Europie.

Umiera w wieku osiemdziesięciu lat na pokładzie statku, którym płynął, w trakcie tournée, z Genui do Marsylii. Jego ciało wyrzucono do morza, niby nędznika, nie wznosząc mu godnego nagrobka. W trakcie panowania Stanisława Augusta, miłośnika teatru, nauki i sztuki, do Polski przybędą jeszcze kolejni artyści: architekci, kompozytorzy, aktorzy teatralni, poeci, naukowcy, w tym wielkie osobowości, takie jak: Giovanni Paisiello, Domenico Cimarosa, Cagliostro, Casanova, Francesco Maria Lanci, Sebastiano Ciampi; także malarze: Tommaso Dolabella, Martino Altomonte, Marcello Bacciarelli, Jan Chrzciciel Lampi, Giuseppe Grassi, Enrico Pilatti, Giacomo Contieri, Leonardo Gallo, Francesco Lazzarini, Tommaso Righi, Gioacchino Staggi, Giacomo Monaldi, i wreszcie Bernardo Bellotto, zwany, tak jak jego wuj Giovanni Antonio Canal, Canalettem.

tłumaczenie pl: Jan Steinmetz

Powołano nowy Zarząd Włoskiej Izby Handlowej w Polsce

Tekst

Camera di Commercio e dell'Industria Italiana in Polonia

-

25 września 2020

0

Walne Zgromadzenie Członków Włoskiej Izby Handlowo-Przemysłowej w Polsce, które odbyło się dzisiaj tj. 24 września 2020 r., powołało nowy Zarząd Izby, który będzie pełnić swoją funkcję do momentu zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok 2022.

W skład nowego Zarządu weszli:

Slawomir Bekier FCA
Enrico Bologna Brembo
Renato Bosio Valbruna
Novella Burioli Intesa San Paolo
Piero Cannas Kilpatrick
Antonio Carvelli GI Group
Emiliano Castagna Social Kuchnia
Fabrizio Cozzi SFA
Fabio De Palma Work-Int
Beata Dziekanowska Ferrero
Filippo Nicoli Marcegaglia
Luigi Pulimeno Bitron
Dino Tarallo Plascotech

Zarząd, którego pierwsze posiedzenie odbyło się na koniec Zgromadzenia, wybrał:

Prezesa Włoskiej Izby Handlowo-Przemysłowej w Polsce: p. Piero Cannas – Kilpatrick
Wiceprezesa Włoskiej Izby Handlowo-Przemysłowej w Polsce odpowiedzialnego za sektor spożywczo-winiarski i turystyczny p. Emiliano Castagna – Social Kuchnia
Wiceprezesa Włoskiej Izby Handlowo-Przemysłowej w Polsce odpowiedzialnego za sektor przemysłowy i relacje ze Śląskiem- p. Fabrizio Cozzi – SFA
Wiceprezes Włoskiej Izby Przemysłowo-Handlowej w Polsce odpowiedzialnej za stosunki instytucjonalne Izby: p. Beatę Dziekanowską – Ferrero.

Zarząd powołał również członków nowej Rady Doradców Izby:

Riccardo Ardito – Mapei
Giansimone Bertoli – Pirelli
Alessandro Catani – Colorobbia
Andrea De Gaspari – KPMG
Donato Di Gilio – Core
Antonio Di Nunzio – PL Europainting
Andrea Fabbri – Civis
Simone Grasso – BCube
Alfio Mancani – DZP
Michele Melegari – Arix
Gianluca Migliorisi – Artsana
Francesco Zecchin – BNP Paribas

Tort cytrynowy na zimno

Tekst

Paola Panzeri

-

24 września 2020

0

Składniki:

Spód ciasta:

150g białek
125g cukru
100g żółtek
skórka z jednej cytryny
100g mąki typu „00”
25g skrobi kukurydzianej

Masa:

350ml śmietany
4 białka
300g cukru
6 żółtek
skórka z 3 ekologicznych cytryn
sok z 5 ekologicznych cytryn

Do dekoracji:

kawałki kandyzowanej cytryny

Przygotowanie:

Przygotować najpierw spód ciasta: białka z cukrem ubić na sztywną pianę, w misce wymieszać żółtka ze startą skórką z cytryny i dodać je delikatnie do ubitej piany, mieszając z dołu do góry. Skrobię kukurydzianą przesiać razem z mąką, następnie dodawać je stopniowo do piany z żółtkami, mieszając z dołu do góry. Powstałą masę wylać na blachę wyłożoną papierem do pieczenia. Piec w temperaturze 220 stopni z funkcją obiegu powietrza przez około 10 minut. Wystudzić.

Następnie przygotować masę do tortu. Ubić śmietanę na gładką konsystencję. W dużej misce ubić białka ze szczyptą soli i dwiema łyżkami cukru na sztywną pianę. W osobnej misce ubijać mikserem żółtka i pozostały cukier aż do otrzymania pienistej konsystencji. Do żółtek dodawać stopniowo śmietanę, startą skórkę z cytryny oraz sok z cytryny. Na koniec dodać pianę, delikatnie mieszając z dołu do góry, aby nie opadła.

Spód ciasta wykroić na kształt wybranej formy do pieczenia (może to być okrągła tortownica, blaszka do pieczenia lub foremka keksowa) wyłożonej folią spożywczą. Na spód formy wylać masę, a następnie wyłożyć na nią spód ciasta. Wstawić do zamrażarki do stężenia na co najmniej jedną noc.

W chwili podania odwrócić ciasto i wyłożyć na talerz spodem na dół. Mrożony tort udekorować kawałkami kandyzowanej cytryny. Podawać od razu.

Smacznego!

tłumaczenie pl: Agata Olko

Vulture i jego „bliźnięta”

Tekst

Lucia Morgantetti

-

22 września 2020

0

Droga prowadząca z Melfi do jezior Monticchi kończy się przy górze Vulture, wygasłym wulkanie o wysokości 1327 m, który samotnie wznosi się na północy Bazylikaty pomiędzy rozległymi i cennymi lasami kasztanowymi i chyli się ku dwóm utworzonym w kraterach lustrom wody. W chwili, w której zaczyna się schodzić do wnętrza wulkanu, telefon komórkowy, symbol współczesnej technologii, przestaje działać.

Momentalnie zostajemy odizolowani od reszty świata, jakby natura tego miejsca, tak piękna i wyjątkowa, domagała się, abyśmy na niej skupili całą naszą uwagę. Nic nie może zakłócać naszym zmysłom odbioru proponowanych nam bodźców. Kolory, zapachy, dźwięki, ale również cisza otaczają odwiedzających i sprawiają, że jest się wręcz oniemiałym z wrażenia. Dwa jeziora – Lago Grande (0,4 km2) i Lago Piccolo (0,1 km2), zwane również gemelli del Vulture („bliźniętami Vultura”) – mieszczą się w środkowym, podwójnym kraterze, znajdującym się na wysokości około 600 m. Na pierwszy rzut oka wydają się podobne do siebie, jednak w rzeczywistości bardzo się różnią. Lago Piccolo posiada bardzo strome brzegi i ma 38 m głębokości. Natomiast Lago Grande zajmuje jamę w kształcie lejka o płaskim podłożu, które jedynie w części północnej krateru przekształca się rów o głębokości 36 metrów. Lago Piccolo zasilane jest przez kilka źródełek, które wychodzącym z tego jeziora strumykiem wpadają do usytuowanego nieco niżej Lago Grande. Woda z Lago Grande wpada do rzeki Ofanto przez znajdujący się tam kanał, który latem często wysycha. Wypożyczając niewielki rower wodny, można poznać Lago Piccolo, podziwiać okoliczny krajobraz, który w przejrzyste, słoneczne dni odbija się w lustrze wody. W niektórych miejscach widok rzeczywisty i odbity łatwo ze sobą pomylić; doprawdy trudno jest niekiedy dostrzec granicę między nimi!

Szczególny mikroklimat kaldery sprzyjał rozwojowi endemicznych gatunków zwierząt i roślin. Jednym z najważniejszych gatunków jest ćma Bramea del Vulture – jedyna reprezentantka rodziny Brahmaeidae w Europie. Została ona odkryta w 1963 roku przez hrabiego Federico Hartiga (entomologa z Górnej Adygi, założyciela Narodowego Instytutu Entomologii) podczas jednej z jego wypraw. Jest ona żyjącą skamieliną, reliktem, który prowadzi nas do epoki miocenu. Bramea, tak jak i inne ćmy, ma masywny korpus, nierzucające się w oczy kolory oraz eleganckie wzory na skrzydłach, tworzące kamuflaż tak doskonały, że nie sposób jest dostrzec ją, gdy siada na pniach. Monticchio jest też jedynym miejscem, w którym samoczynnie rośnie grzybień Nimphea alba. Zbieranie jego białych kwiatów poza faktem, że jest zakazane, jest również czynem zubożającym naturę tego miejsca. Duże liście tej rośliny, które wynurzają się wiosną, przytrzymywane są na dnie przez łodygi długości ok. 4-5 metrów. Funkcja grzybieni i pozostałych roślin wodnych jest zasadnicza: podobnie jak rośliny naziemne pochłaniają one dwutlenek węgla i w wyniku syntezy chlorofilu uwalniają do wody tlen. Ponadto pochłaniają też składniki odżywcze rozpuszczone w wodzie w nadmiarze, równoważąc w ten sposób proces eutrofizacji.

Nie można opuścić terenu jezior, nie przespacerowawszy się wcześniej po lasach, które stanowią jeszcze jedną ciekawostkę tej okolicy. Fenomen swoistej zamiany warstw fitoklimatycznych tego miejsca polega na tym, że drzewa w środku kaldery Vultura nie wykazują typowego następowania po sobie kolejnych warstw wegetacji, jak ma to miejsce w przypadku obszarów górskich. Wszystko jest tu przemieszane. Przechadzając się ścieżkami dawnych rozbójników, możemy podziwiać piękno i różnorodność roślinną tej okolicy. Ścieżka Carmine Crocco, zwanego „generałem rozbójników”, prowadzi nas na panoramiczną skarpę, gdzie wznosi się opactwo św. Michała (można tam dojechać również samochodem). Duży, zabytkowy kompleks mieści się na wewnętrznych ścianach krateru wulkanu, ponad jeziorami. Sercem sanktuarium jest grota św. Michała, miejsce dawnego kultu, uważane za święte od czasów wczesnego średniowiecza. Grota ta zostały wyświęcona przez papieża Mikołaja II w odległym 1056 roku. Od tamtego czasu organizowane są pielgrzymki wiernych, którzy przybywają tu z całego świata. W środku opactwa znajduje się Muzeum Historii Naturalnej Vultura, opowiadające historię wulkanu liczącą ponad 750 tys. lat.

Makaron mafaldine z sosem pomidorowym i kawałkami jagnięciny

Tekst

Giancarlo Russo

-

20 września 2020

0

Receptura dla 1 osoby

Składniki:

Makaron mafaldine – 100g
Comber jagnięcy – 150 g
Pulpa pomidorowa – 100ml
Marchew – 10 g
Cebula – 10g
Seler naciowy – 10 g
Wino białe wytrawne – 20 ml
Parmezan – 20g
Oliwa z oliwek extra vergine – 10 ml
Liść laurowy, sól do smaku

Przygotowanie:

Comber jagnięcy ( 3 – 4 kotleciki z kostką ) kroimy wzdłuż kości na pojedyncze kotleciki. Na patelni groszkowej smażymy kotleciki z obu stron na złoty kolor ( można bez dodatku oliwy), następnie dodajemy pokrojone w drobną kostkę marchew, seler naciowy i cebulę, które to podlewamy winem białym.

Flambirujemy, a po chwili dodajemy pulpę pomidorową, liś laurowy i niewielką ilość soli do przełamania smaku. Gotujemy całość ok. 10 minut, a w przypadku zbytniego gęstnienia sosu, od czasu do czasu, podlewamy niewielką ilością wody. Równocześnie gotujemy makaron al dente. Odcedzamy i dodajemy do przygotowanego sosu z kawałkami jagnięciny.

Posypujemy startym parmezanem i raz jeszcze wszystkie składniki mieszamy. Na talerzu układamy makaron, wokół kawałki mięsa i polewamy pozostałym sosem. Całość raz jeszcze posypujemy startym parmezanem i dekorujemy świeżymi ziołami.

Smacznego!

Nazwiska w Italii

Tekst

Tomasz Skocki

-

18 września 2020

0

W kraju tak językowo i kulturowo złożonym jak Włochy, nieraz już samo imię czy nazwisko osoby pozwala nam odgadnąć jej pochodzenie. Imiona męskie takie jak Salvatore czy Pasquale, lub żeńskie Annunziata czy Assunta, są typowo południowe; z kolei męskie imię Ambrogio obecne jest prawie wyłącznie w Lombardii, ponieważ św. Ambroży jest patronem Mediolanu. Podobnie imię Gennaro (po patronie Neapolu, św. Januarym) powszechne jest głównie w Kampanii, a Rosalia (po św. Rozalii, patronce Palermo i całej Sycylii) jest typowo sycylijskie. Jeszcze ciekawsze są włoskie nazwiska, dzięki którym możemy ponownie docenić złożoność językową Półwyspu Apenińskiego. Pochodzenie wielu z nich nie zawsze jest bowiem oczywiste.

Niektóre włoskie nazwiska zdradzają pochodzenie z konkretnej części kraju: te kończące się na -an, -in lub -on (np. Trevisan, Lorenzin czy Benetton) są typowe dla Wenecji Euganejskiej, te na -as lub -au (np. Cabras, Marras albo Garau) są sardyńskie, a w Piemoncie częste są nazwiska kończące się na -ero (Chiolero, Trinchero, Fornero itp.). W środkowych Włoszech, a w szczególności w Toskanii, znajdziemy nierzadko nazwiska o końcówkach -ini, -ucci, -azzi itd. (np. Pastorini, Fiorucci czy Tognazzi).

Najczęściej pojawiającym się nazwiskiem w całych Włoszech, a szczególnie w środkowych i północnych regionach Półwyspu, jest na pewno Rossi; powiązane z kolorem czerwonym (rosso) jest również najpopularniejsze nazwisko w południowych Włoszech, tzn. Russo (które nie ma oczywiście nic wspólnego z Russia, czyli Rosją). Natomiast na Sardynii spotkać można lokalne warianty tego nazwiska, takie jak Russu i Ruiu (lub Ruju). Nazwiska Bianchi i Verdi, również związane ze sferą kolorów, są typowo lombardzkie, ale pojawiają się również w innych regionach. Bianco jest natomiast powszechne w Piemoncie, ale i w Apulii i Kampani.

Geneza wielu włoskich nazwisk sięga wieków XV-XVII, chociaż najstarsze z nich pojawiły się już w średniowieczu. Liczne nazwiska pochodzą od nazw profesji: najprostszym przykładem, nie tylko we Włoszech, jest zawód kowala (fabbro). W zależności od regionu, lokalne odpowiedniki słowa fabbro [ferraio] (od ferro, „żelazo”) bardzo się różnią. Tak powszechnie rozpoznawalne nazwisko jak Ferrari jest typowe dla Lombardii (oraz Emilii-Romanii), podczas gdy Ferrero jest piemonckie. W Wenecji Euganejskiej spotkamy Fàvero lub Fàvaro, a w Emilii-Romanii i Toskani bardzo popularne jest nazwisko Fabbri. W południowych regionach Włoch rozpowszechnione jest nazwisko Ferraro, natomiast Frau jest typowo sardyńskie. Co ciekawe, nazwisko Ferreri powszechne jest zarówno w Piemoncie, jak i na Sycylii. Kolejnym przykładem jest szewc (calzolaio), od którego to zawodu pochodzi toskańskie Calzolai oraz emilijskie Calzolari; z profesją tą są związane również pochodzące z Północy nazwiska Callegari, Callegaro czy Caligari, jednak ich pochodzenie nie jest tak oczywiste i zrozumiałe. To samo widać w weneckim nazwisku Marangòn, które w dialekcie określa drwala, ale jego pochodzenie jest dziś jasne tylko dla starszych pokoleń. Często w odległych od siebie regionach znaleźć można bardzo podobne nazwiska: podczas gdy Pecoraro (od pecora, wł. „owca”) powszechne jest na Sycylii czy w Kampanii, Pegoraro jest typowe dla Wenecji Euganejskiej. W wielu regionach, ale głównie na południu, popularne jest również Pastore (wł. „pasterz”).

Równie często spotkać można nazwiska, które pochodzą od imienia przodka, a pierwotnie ojca: osoba nosząca nazwisko Martini będzie więc dosłownie „[dzieckiem] Marcina” (Martino) – to samo w przypadku Rinaldi, Angeli, Giorgi, Alberti i wielu innych. Nazwiska tego rodzaju są typowe dla Włoch środkowych i północnych, podczas gdy na Południu, w przypadku nazwisk pochodzących od imienia ojca, powszechniejsze są De Luca, De Simone, Di Pasquale czy Di Stefano, a także nazwiska o bardziej łacińskiej formie, takie jak De Angelis, De Matteis, De Paolis i wiele innych. Na Południu są również częste nazwiska związane z miastem, z którego pochodzi rodzina: Di Bari, Di Capri, Taormina, ale i Sorrentino, Napoletano lub Napolitano, czy jeszcze Romano (to ostatnie jest o wiele powszechniejsze na Sycylii i w Kampanii niż w Lacjum!). Kolejne bardzo powszechne we Włoszech południowych nazwisko, tzn. Caruso, pochodzi z dialektu sycylijskiego, gdzie wyraz carusu znaczy „chłopiec” lub „czeladnik”. Niektóre nazwiska kalabryjskie, takie jak Sgrò lub Macrì, pochodzą ze starożytnej greki (w Macrì łatwo rozpoznać słowo macro, czyli „wielki”), a Gramsci ma korzenie albańskie. Wreszcie Palumbo, bardzo rozpowszechnione w całych południowych Włoszech, bierze się z dialektalnego odpowiednika wyrazu colombo (wł. „gołąb”), ale samo nazwisko Colombo jest typowo lombardzkie. Charakterystyczne nazwisko nosił znany włoski polityk, Bettino Craxi: Craxi jest najprawdopodobniej sycylijskim wariantem rozpowszechnionego w całych Włoszech nazwiska Grassi (od grasso, wł. „gruby”), lub typowo sycylijskiego Grasso.

Nie należy zapominać, że liczne nazwiska, w tym bardzo powszechne w Kampanii Esposito, odnoszą się do podrzutków, a więc sierot lub porzuconych dzieci, które w dawnych wiekach bywały esposti (wł. „wystawiane”, „pozostawiane”) przed kościołami lub klasztorami. Tak więc na Sycylii spotkać można nazwisko Trovato (wł. „znaleziony”), w Toskanii Innocenti (od innocente, wł. „niewinny”), w Lacjum Diotallevi (od Dio tʼallevi, wł. „niech Bóg sią tobą opiekuje”) itp.

Zapiekanka z łososia, duszonego pora i ziemniaków oraz krokieciki nadziewane ziemniakami

Tekst

Amedeo Piovesan

-

17 września 2020

0

Składniki dla 3 osób:

Na zapiekankę:

350 g pora (1 duży por)
300 g ziemniaków (3 średnie ziemniaki)
300 g surowego łososia (piat)
50 ml czerwonego wytrawnego wina
kilka kropli octu balsamicznego
¼ szklanki oliwy z oliwek extra vergine
sól i pieprz czarny do smaku
kilka listków rukoli

Krokieciki dla trzech osób:

150 g ziemniaków (1 średni ziemniak)
2 łyżki parmezanu (parmigiano reggiano)
trochę bułki tartej
3 kosteczki sera owczego lub sera Asiago
2 jajka
olej słonecznikowy do smażenia
sól i pieprz do smaku

Przygotowanie trzech zapiekanek:

Obrać i umyć pora, pokroić w piastry o wielkości ok. 0,5 cm. Poddusić delikatnie w oleju, podlewając czerwonym winem z dodatkiem kilku kropli octu balsamicznego oraz szczyptą soli. W międzyczasie podgotować ziemniaki do 70% ugotowania. Ostudzić, obrać i pokroić w piastry o grubości ok. 0,5 cm, dodać sól i pieprz.

Aby przygotować zapiekankę, należy użyć metalowej foremki, okrągłej lub kwadratowej (wedle uznania).

Metalową blaszkę wyłożyć papierem do pieczenia i umieścić na niej foremki. Do każdej z nich nałożyć 1. warstwę ziemniaków, 2. warstwę wcześniej uduszonego pora, oraz 3. dodatkowo kilka plasterków ziemniaków i na wierzch piat surowego łososia. Całość na koniec posolić oraz dodać czarnego pieprzu i kilka kropli oleju.

Piec w piekarniku rozgrzanym do ok. 200° przez 15 min.

Przygotowanie krokiecików:

Ziemniaki ugotować, obrać i rozgnieść w misce za pomocą tłuczka. Rozbić jajko, oddzielając białko od żółtka. Dodać żółtko i parmezan do ziemniaków, dobrze wymieszać, dodać sól i pieprz, a następ-nie podzielić otrzymane ciasto na 3 części. Lekko posypanymi mąką rękami uformować 3 kulki, umieszczając w każdej z nich po jednym kawałeczku sera owczego.

Rozbić i posolić jajko, a następnie obtaczać kulki ziemniaczane w jajku z dodatkiem bułki tartej. Smażyć je na rozgrzanym oleju, ewentualnie umieścić na sitku z perforowanej stali, co zapobiegnie przypaleniu się kulek od dołu. Ułożyć krokieciki na papierowym ręczniku w celu odsączenia nadmiaru tłuszczu. Podawać na gorąco razem z zapiekanką z łososia ułożone na kołderce z rukoli.

Smacznego!

tłumaczenie pl: Margherita Nardi