Wielu Polaków utożsamia region Wenecja Euganejska z Wenecją – miastem. Jednak również Padwa, jak jej słynniejsza siostra, jest miastem usytuowanym nad wodą, z eleganckimi budynkami odziedziczonymi po Republice Weneckiej. Na każdym rogu, ba, na każdej tablicy pamiątkowej, można napotkać bogatą historię, która właśnie w tym miejscu się wydarzyła. Sacrum i profanum splatają się w tym mieście od zawsze: z jednej strony cudotwórca św. Antoni, z drugiej – Galileusz, prekursor metody eksperymentalnej w nauce, czynią miasto zarówno ostatnim przystankiem pielgrzymek do słynnej Bazyliki, jak i atrakcją dla tysięcy studentów, przybywających zewsząd każdego roku, jednak najliczniej z Polski. Dzisiaj zajmiemy się przedalpejskim obliczem Padwy, gdyż wiele jest w mieście śladów pozostawionych przez wielkich Polaków, którzy je odwiedzili. Padwa była istotnym miejscem dla znaczącej części elit intelektualnych, literackich i politycznych XVI-wiecznej Polski. Właśnie dlatego będziecie bardzo szczęśliwi na wieść, że w odległości 1400 km, w Polsce, istnieje bliźniacza miejscowość – Padew Narodowa. Wśród wielu znamienitości pamiętamy Mikołaja Kopernika, Jana Kochanowskiego (polskiego Petrarkę) i ostatniego według kolejności, ale nie wagi, Jana Zamoyskiego (którego pomnik wyróżnia się na Placu Prato della Valle, a popiersie w Sali Czterdziestu Pałacu Bo). Właśnie temu ostatniemu warto poświęcić kilka zdań, gdyż zakochał się on w Padwie tak szalenie, że zechciał zrekonstruować właściwie takie samo miasto na swojej ojczystej ziemi.

Jan Zamoyski pochodził ze szlacheckiej rodziny. Późną wiosną 1561, po pobycie na studiach w Paryżu i Strasburgu przybył do Padwy. Przyjechał tutaj, żeby doskonalić wiedzę w dziedzinie prawa, mając w planach świetlaną karierę polityczną. Mieszkał w contradzie (dzielnica) Pozzo della Vacca, która znajduje się przy dzisiejszej ulicy Ospedale Civile, prawdopodobnie w budynku z numerem między 12 a 22. Szczyt swojej błyskotliwej kariery akademickiej osiągnął broniąc doktorat i zostając w konsekwencji dziekanem Wydziału Prawa. Po powrocie do ojczyzny jego tęsknota za Padwą, miejscem, które uczyniło go mężem („Patavium virum me fecit”), była tak silna i bolesna, że zdecydował się założyć Zamość, miasto ufortyfikowane w taki sam sposób jak Padwa. Zamość został wybudowany od zera na obszarze posiadłości ziemskiej Zamoyskiego, z zamiarem zaprezentowania koncepcji miasta idealnego. Został zaprojektowany przez architekta padewskiego Bernardo Morando, po śmierci zastąpionego przez weneckiego inżyniera Andrea Dell’Acqua. Do jego wybudowania zostali zatrudnieni włoscy murarze. Miasto ma bardzo padewską duszę, czego dowodzą liczne arkady, szczególnie dominujące na placu rynkowym, a także system fortyfikacyjny z bastionami bardzo podobnymi do tych padewskich. Zachwyt Zamoyskiego nad Padwą przeniósł się także na warstwę językową, do tego stopnia, że w języku polskim „padewczyk’ nie oznacza jedynie miszkańca Padwy, ale ma także znaczenie historyczne, a mianowicie odnosi się do człowieka znamienitego, który zawdzięcza miastu, w którym się wykształcił swoją wysoką kulturę intelektualną, artystyczną i polityczną. Dzisiaj Zamość jest znany jako miejsce wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO, a wszystkie przewodniki rozpoczynają wycieczki od kilku słów o Padwie. Kto wie czy jakiś padewczyk, nieświadomy tej historii, natknął się na Zamość, może odnajdując w nim coś znajomego, a może nasunęło mu się jakieś podejrzenie, podsycone licznymi motywami, których nazwy pochodzą właśnie od Padwy. Proponowanym szlakiem śladami Jana Zamoyskiego jest wizyta w Pałacu Bo – historycznej siedzibie uniwersytetu założonego w 1222 roku – i spacer po Prato della Valle, w celu odnalezienia między dziesiątkami pomników tych dwóch wyjątkowych, które przedstawiają dwie polskie znamienitości obecne niegdyś w Padwie, czyli Stefana Batorego i Jana Zamoyskiego właśnie. Kontynuując spacer ulicami centrum historycznego możemy udać się w kierunku Świętej Bazyliki, gdzie ważna wystawa sprzed kilku lat, zatytułowana wymownie „Urbis memoriae Polonorum degnissima – Relacje między Padwą i Polską w mowach Jana Pawła II” zilustrowała polską obecność w Bazylice, obecność, która zatapia korzenie w historii włoskiej i europejskiej, z kulminacją w momencie przekazania Bazylice relikwiarza zawierającego kroplę krwi św. Karola Wojtyły i fragmentu kości św. Faustyny Kowalskiej. Jednak ślady Polaków w historii Bazyliki pojawiały się już wcześniej, zaczynając od podarownia przez króla Jana III Sobieskiego srebrnej, pozłacanej buławy tureckiej, poprzez płytę nagrobkową upamiętniającą wojowniczego Krzysztofa Sapiehę i Kaplicę Polską (świętego Stanisława) odnowioną w XIX wieku przez malarza Tadeusza Popiela, a kończąc na ołtarzu zadedykowanym świętemu Maksymilianowi Kolbe, udekorowanym między końcem lat siedemdziesiątych i początkiem osiemdziesiątych XX wieku przez Pietro Annigoniego.

Z pozoru mogłoby się wydawać, że Sopot, „letnia stolica Polski” i znany europejski kurort, nie posiada żadnych związków historycznych z Włochami. Ten malowniczy teren o szczególnym klimacie, z jednej strony graniczący z Bałtykiem, z drugiej chroniony przez zalesione, morenowe wzgórza Pojezierza Kaszubskiego, został odkryty w 1807 roku przez alzackiego lekarza w służbie Napoleona, Johanna Georga Haffnera, który natychmiast dostrzegł jego potencjał jako idealnego miejsca na wypoczynek i morskie terapie. Kiedy Bonaparte wycofywał się do Francji po porażce poniesionej w Rosji, Haffner zdecydował się osiąść w Sopocie i założył tam pierwszy w Europie kompleks kąpielowy. Sopot stanowił wówczas część Prus, a talasoterapia cieszyła się dużą popularnością wśród niemieckiej społeczności i dlatego w drugiej połowie XIX wieku, kiedy powstała linia kolejowa łącząca Berlin i Gdańsk, w krótkim czasie wybudowano tam wiele uroczych, eklektycznych willi i pałacyków, których styl określano mianem „niemieckiego romantyzmu”. W ten sposób w czasach Belle Époque Zoppot, którego liczba mieszkańców wzrosła w międzyczasie do 10 000, zyskał miano jednego z najbardziej eleganckich i najchętniej uczęszczanych nadmorskich kurortów w Europie. Swojej pozycji miasto nie straciło ani w okresie międzywojennym, kiedy zostało anektowane do Wolnego Miasta Gdańska, ani w czasie okupacji nazistowskiej w latach 1939-1945, ani w roku 1945, kiedy Sopot powrócił w granice Polski, będącej wtedy w strefie wpływów sowieckich, ani po 1989, kiedy polityka kraju na nowo zwróciła się w kierunku wschodnich sąsiadów. Wielokrotne zmiany systemów politycznych Sopot przetrwał bez szwanku i pozostał znaną nadbałtycką miejscowością wypoczynkową, odwiedzaną głownie przez Niemców, Polaków i Skandynawów. I choć nie łatwo jest znaleźć tutaj ślady związków z innymi częściami Europy, to można doszukać się także włoskich akcentów. Dziwne byłoby, gdyby było inaczej, jako że w Sopocie, w mieście, w którym kwitnie życie towarzyskie, „savoir-vivre” odgrywa bardzo ważną rolę – a na tym polu Włosi mają się czym pochwalić.

Może za sprawą przypadku (a może wręcz przeciwnie) właśnie w Sopocie powstało Stowarzyszenie Miłośników Włoch „Italianissima”, które za cel stawia sobie popularyzowanie w Polsce włoskiej kultury – począwszy od muzyki i sztuki, a skończywszy na literaturze i kuchni. Wystarczy odwiedzić stronę stowarzyszenia (www.italianissima.com.pl), by przekonać się, że to nie są żarty. Na stronie startowej pod sloganem brzmiącym „Zakochaj się w Italii” czytamy: „Jeśli kochasz życie i jego przyjemności (…), jeśli kochasz dobrą kuchnię i wino – jesteś jednym z nas. Wszystko to znajdziesz w Italii, tak bliskiej polskiemu sercu i tak bogato obdarzonej przez naturę. Z oczarowania Italią, jej mieszkańcami, włoskim stylem i radością życia zrodził się pomysł organizowania wypraw kulinarnych, które zaspokajałyby wszystkie zmysły!” My z kolei, by zaspokoić naszą ciekawość, postanowiliśmy spotkać się z założycielkami stowarzyszenia, Hanną Baranowską i Aliną Żołnierkiewicz, żeby dowiedzieć się, co zainspirowało je do napisania tak pięknych słów.

„W 2007 roku wybrałyśmy się na zorganizowaną wycieczkę na Sycylię” – mówi Hanna Baranowska, dyrektor i współzałożycielka stowarzyszenia. „Fascynująca podróż, wspaniałe miejsca, luksusowy hotel. Już wtedy Italia nie była nam obca, znałyśmy język, kulturę, kuchnię i właśnie dlatego podczas tej wizyty, jedzenie bardzo nas rozczarowało. Jednego razu zamówiłyśmy prosciutto z melonem, i melon, którego nam podano, był niedojrzały, a to był wrzesień! Wyobrażasz to sobie?! Znalezienie niedojrzałego melona na Sycylii we wrześniu jest nie lada sztuką! Na dodatek, zamiast prosciutto, na talerzu leżały grube plastry wędzonej szynki tyrolskiej! Pomyślałyśmy: jeśli Polak odwiedza Włochy po raz pierwszy i próbuje  takiego niedobrego jedzenia, jak będzie wspominał ten wspaniały kraj?” Pomimo bolesnego  kulinarnego rozczarowania Hanna i Alina wracają do Polski wciąż zakochane po uszy w Italii i decydują się przejść do kontrataku. Tak rodzi się pomysł stworzenia grupy miłośników Włoch, której celem byłoby wprowadzanie Polaków w enokulinarne tajniki Półwyspu Apenińskiego. „Chciałyśmy, żeby Polacy spróbowali prawdziwej włoskiej kuchni!” – dodaje Alina Żołnierkiewicz, wicedyrektor stowarzyszenia i nauczycielka języka włoskiego. „Zaczęłyśmy więc organizować spotkania enokulinarne w dobrych włoskich restauracjach w Polsce, by dzielić się doświadczeniami i opiniami, ale przede wszystkim chciałyśmy stworzyć okazję do spotkań towarzyskich we włoskim duchu.” Założone w 2008 roku w Sopocie stowarzyszenie „Italianissima” w ramach swojej działalności organizuje także wyprawy do Włoch. Początkowo były to głównie podróże turystyczno-kulinarne, ale z biegiem czasu działalność stowarzyszenia poszerzyła się o organizację rozmaitych wydarzeń kulturalnych związanych z muzyką, kinem, literaturą czy sztuką. „Na początku nie miałyśmy zamiaru tworzyć oficjalnie zarejestrowanego stowarzyszenia” – kontynuuje Alina – „jednak uregulowanie prawne okazało się niezbędne podczas zawierania oficjalnych kontaktów z różnymi instytucjami, hotelami czy aby uczestniczyć w targach, podczas których nawiązywałyśmy kontakty z regionami, które planowałyśmy odwiedzić, z producentami win czy z właścicielami gospodarstw agroturystycznych. W ciągu zaledwie kilku lat naszej działalności  odwiedziliśmy Piemont, Friuli-Wenecję Julijską, Umbrię, Marche i Lacjum, odbyliśmy także rejsy wzdłuż wybrzeży Ligurii, Sardynii i Kampanii. Naszym kolejnym celem będzie Apulia.”  

– Żadnej Toskanii?

„Tak, żadnej Toskanii” odpowiada Halina. „Celowo wybieramy mniej znane regiony. W Polsce, ale nie tylko, Włochy utożsamiane są przede wszystkim z Toskanią, a my chcemy pokazać, że istnieją regiony równie piękne, oferujące bogatą kulturę i sztukę, wyśmienitą kuchnię i wina, a przy tym dużo tańsze.”

„Italianissima” powstała w Sopocie nie ze względu na jego szczególne związki z Italią, ale po prostu dlatego, że mieszkała tam dyrektor Hanna Baranowska i stowarzyszenie zostało zarejestrowane na jej adres. Siłą rzeczy większość wydarzeń ma miejsce właśnie w Sopocie, wyjątkiem są coroczne spotkania plenarne, które odbywają się w różnych miastach Polski. Dzięki stowarzyszeniu „Italianissima” na ulicach Sopotu coraz częściej można natknąć się na włoskie akcenty – muzykę, zapachy i smaki, nie mówiąc już o tym, że od kilku lat do tłumów Polaków, Niemców i Skandynawów zaludniających miasto każdego lata, dołącza coraz więcej Włochów. W Sopocie Włosi znajdują wszystko, czego potrzebują do szczęścia – beztroską, wakacyjną atmosferę, nastrojowe lokale, w których można miło spędzać czas aż do późnych godzin wieczornych, a także trasę spacerową o długości ponad 1 km, zwieńczoną najdłuższym w Europie drewnianym molo (511 m). I właśnie na tym deptaku, wśród zgiełku i  gwaru, Włoch może poczuć się jak u siebie. Już sama nazwa deptaku, ulica Bohaterów Monte Cassino, przywodzi na myśl Italię. Miejscowi nazywają go jednak po prostu „Monte Cassino” albo „Monciak”.  Kierując się w dół, w stronę morza, w miejscu, w którym ulica przechodzi w Plac Przyjaciół Sopotu, po prawej stronie zauważyć można słynną włoską Lodziarnię Milano, założoną w 1956 roku przez Oronzo De Marco i pozostającą nadal w rękach tej rodziny. Udając się w przeciwnym kierunku, ku zalesionym wzgórzom wyżej położonej części Sopotu, wśród wielu schowanych w zieleni willi, można znaleźć jedną, szczególną posiadłość, emanującą  włoską atmosferą. Potwierdza to język jej mieszkańców, wystrój wnętrza, przytulność i rozchodzący się w powietrzu aromat włoskiej kawy. Właścicielami są Dario i Małgorzata Iacoponi, on –  Włoch z Civitavecchia w Lacjum,  ona – rodowita Polka. Kilka lat temu, po długim czasie spędzonym we Włoszech przeprowadzili się do Sopotu i wyremontowali ten dom, nadając mu unikalny włoski charakter. Kilka pomieszczeń przeznaczyli  na pokoje gościnne dla turystów. „Prowadzimy jedyny w całym Sopocie pensjonat, w którym prawdziwie włoska atmosfera panuje już od śniadania”. (www.magnoliarooms.com).

W Sopocie nie brakuje również cenionych włoskich restauracji i pizzerii. Wiele z nich prowadzą Włosi. Najbardziej znane to: Tesoro, A Modo Mio, Trattoria Toscana. Dobra kuchnia włoska przywodzi na myśl stowarzyszenie „Italianissima” i starania podejmowane przez jego członków w obronie specjałów Bel Paese. Bez wątpienia także za ich przyczyną w ciągu ostatnich kilku lat Sopot nabrał odrobinę włoskości, a z biegiem czasu może stać  się nawet… arcywłoski!