Można planować wyjazd do Genui z myślą, że przyjdzie nam się zetknąć mniej więcej z atmosferą miast Lazurowego Wybrzeża. Ale jakie wspaniałe rozczarowanie czeka na podróżników, kiedy na miejscu okazuje się, że miasto jest przecież starym, jednym z największych w Europie, historycznie i obecnie, portem pełnym szczurów, ciemnych uliczek, podejrzanych zaułków, których lepiej nie odwiedzać wieczorami, a nawet w dzień. Bliżej Genui w swoim charakterze do braterstwa z Neapolem niż z bliższą geograficznie Niceą. Naturalnie, odnajdziemy tutaj godne i szlachetne oblicze miasta, ale właściwie te dwie odmienne jego twarze pozwalają wynieść stąd jak najlepsze wrażenia.
Wybrzeże Morza Liguryjskiego to wciąż fascynujący temat do badania i odkrywania. Stolicą regionu jest oczywiście Genua, która jak nadopiekuńcza matka skupia wzdłuż morza wszystkie swoje dzieci od La Spezii po San Remo i nadbrzeża Ventimiglia. By przekroczyć od Północy drzwi tej krainy, czeka nas przeprawa przez górskie wzniesienia, a kiedy docieramy tam pociągiem od strony Pavii, tuż przed Genuą rozciągają się wzgórza, doliny, mosty zawieszone nad przepaściami, podobne do tych z okolic Hogwartu. Nie bez powodu pod koniec zeszłego roku na tory wyjechał jako atrakcja dla najmłodszych Genova Hogwarts Express, pociąg z epoki, w którym można się poczuć jak towarzysz Harry’ego Pottera. Nie ma co jednak sprowadzać regionu do turystycznej wydmuszki, miasto ma stokroć więcej do zaoferowania.
Republika genueńska, bo chyba tak powinniśmy mówić o historii tego regionu, w swoim złotym okresie porównywana była do potęgi weneckiej, ale o ile ta druga pozostała turystyczną perełką do dzisiaj, o tyle Genua nie pełni już takiego miana, choć atrakcji przecież nie brakuje. Republiką Genua była od X wieku do prawie końca XVIII, kiedy to dopiero Napoleon ostatecznie pogrzebał plany o niekończącej się niezależności. Choć Genua powołała swoich dożów, na podobieństwo Wenecji, to jednak los miasta leżał w prywatnych rękach sfer arystokratycznych i bogatego mieszczaństwa (można powiedzieć kupieckich). Prywata wzięła tutaj górę nad społeczną strukturą miasta. Nie wiem, czy do dzisiaj wisi przy jednym z placów gablota, w której zawieszony jest plakat informujący o „L’araldica dei genovesi”, który pokazuje kilkadziesiąt, spośród ponad trzech tysięcy, herbów arystokratycznych rodzin genueńskich. Warto dodać, że pod koniec XIII wieku Genua była najgęściej zaludnionym miastem Europy Zachodniej, morska i miejska potęga republiki rosła (o czym przez wieki świadczyła m. in. wznosząca się nad miastem do dzisiaj jedna z najwyższych i najstarszych morskich latarni), stając się zagrożeniem dla Pizy i Wenecji, następnie nie miała sobie równych. Rozwijał się handel, a doświadczeni żeglarze oferowali swoje usługi europejskich dworom – wśród nich Krzysztof Kolumb. Casa di Cristoforo Colombo mieści się przy Piazza Dante, blisko Piazza de Ferrari, w dzielnicy San Vincenzo, ale prawie na styku trzech centralnych dzielnic – obok Mole (gdzie znajduje się katedra i labirynt wąskich uliczek) oraz San Carignano. Domniemany dom Kolumba, dzisiaj muzeum pamiątek, po wielu przeróbkach i rekonstrukcjach jest odważną próbą dla naszej wyobraźni.
Wenecja w sferze malarskiej ma swojego Canaletta i Tiepola, szkoła genueńska rozjaśnia się jednak w blaskach i rwących postaciach Alessandro Magnasco, malarza epoki późnego baroku, który choć działał głównie w Lombardii, to w Genui się urodził i tam umarł w osamotnieniu. Zwiedzając miasto, myślimy siłą rzeczy jednak o malarzach, o których byśmy nie pomyśleli w kontekście Genui – prędzej czy później przyjdzie nam zetknąć się tam z van Dyckiem oraz Rubensem. Pierwszy z nich wyjechał z Anglii w 1621 roku i pozostał we Włoszech do 1627 roku, ale najwięcej czasu spędził w Genui, gdzie intensywnie studiował włoskie malarstwo. Najsilniej jednak zaznaczył się jako portrecista genueńskiej arystokracji. Rubens z kolei zainteresował się architekturą pałacową, jej widoki i przekroje opublikował w 1622 roku we wspaniałym albumie „Palazzi di Genova”, kolejne wydania tej publikacji można kupić w sklepie z pamiątkami przy ulicy, gdzie mieszczą się tytułowe budynki słynnej via Garibaldi. Wcześniej od 1550 roku nazywała się Strada Nuova i była efektem zaplanowanych działań urbanistycznych, których podjął się wykształcony w Rzymie, pozostający pod wpływem Michała Anioła – Galeazzo Alessi. Będąc w Genui nie sposób pominąć spaceru szlakiem „Le Strade Nuove ed il complesso dei Palazzi dei Rolli” – to wpisana na listę zabytków UNESCO, gdzie znajduje się kilkanaście sławnych pałaców. Na naszej liście na pewno powinny się znaleźć Palazzo Reale, Palazzo Bianco, Palazzo Rosso, Palazzo Doria-Tursi (Doria to, obok Spinola, jeden z najsłynniejszych tutejszych rodów). W tym ostatnim miejscu można odwiedzić salę urodzonego w Genui Niccolò Paganiniego, gdzie w jednej z gablot znajdują się skrzypce genialnego muzycznego „diabła”.
“[…] Genova tutta colore.
Bandiera. Rimorchiatore.
Genova viva e diletta,
salino, orto, spalletta […]”
– pisał Giorgio Caproni w swojej długiej “Litanii”. Franco Marcoaldi, któremu dziękuję za promowanie tej twórczości, mówił, że to utwór silny, rytmiczny, niemal muzyczny i perkusyjny. Caproni, jeden z ważniejszych włoskich poetów spędził tu lata swojej młodości, następnie napisał ten najpiękniejszy hymn dla miasta, które często przywołuje w swojej twórczości jak autobiograficzny kompas.
Jeśli chodzi o Genuę mam gonitwę myśli: van Dyck; kruche ciastko z czekoladą w cukierni, której wystrój i obsługa wyglądały jak za czasów podróży Iwaszkiewicza; foccacia robiona przez Michelę, u której mieszkaliśmy; alarm bombowy na via Garibaldi, gdzie spotykam Polkę w mundurze carabinieri, która mieszka już tutaj długo i z którą ucinam pogawędkę; malutkie place między budynkami taki jak ten przy Piazza San Matteo; wąskie uliczki, którymi nie należy chodzić; okolice portu; prostytutki; pchli targ ze starymi gazetami; pesto w podejrzanej knajpie, gdzie mam wrażenie ludzie czują się swobodniej niż w Rzymie; restauracja w centrum, gdzie nikt nie mówi po angielsku i zabiera gdzieś moją kartę płatniczą; wspaniały widok z Corso Solferino i wiele innych jeszcze rzeczy. Piszę to wszystko na bieżąco i uświadamiam sobie, że mogę wydobywać dalej wspomnienia jak Caproni w „Litanii”, która nie może się skończyć. Na koniec, wieczorem w okolicach Piazza Corvetto (gdzie zresztą jest wspomniana wcześniej cukiernia), rozbrzmiewa w uszach „Genova per noi” Paola Contego. Niech tak zostanie, choć nie zgadzam się z wersem „Genova, dicevo, è un’idea come un’altra” („Mówiłem – Genua, pomysł jak każdy inny”).
foto: Guido Parodi
Wyrażasz swoje poglądy i życiową filozofię poprzez modę. Kiedy zdecydowałaś się na wyrażanie siebie właśnie za sprawą mody?
Jednym z twoich najbardziej innowacyjnych i zabawnych projektów jest z pewnością torba „Coccodrive”. Jak narodził się ten fascynujący pomysł?
Poświęćmy więc jeszcze chwilę Alitalii, firmie która od lat przeżywa nieustanne problemy. Lubię z nimi latać, mimo że jak wszyscy zaczęli oszczędzać na posiłkach, są mało punktualni, to jednak mam wielki szacunek za ich przywiązanie do detali. W 2015 ponownie W. Landor odświeżył logo firmy inspirując się autami sportowymi, a obecnie po raz trzynasty od 1950 roku zmieniają uniformy personelu. Dla Alitalii projektowali m.in. Florence Marzotto, Renato Balestra, Giorgio Armani, tym razem za całą kolekcją stoi słynna Alberta Ferretti. Nie wiem dlaczego tak szybko podjęto decyzję o tej zmianie, gdyż ubrania personelu zaproponowane przez Ettore Bilotta w 2016 były bardzo szykowne, świetne kolorystycznie, dostojne i eleganckie. Kolekcja była inspirowana latami 50/60-tymi XX w. kiedy stewardesy i piloci uchodzili za synonimy klasy, elegancji i wolności. Powróciły foulardy, rękawiczki, torebki i toczki na głowę, których kształt przypominał tarasowe zbocza Ligurii. Skórzane akcesoria pochodziły z Neapolu, buty z Marche, tkaniny z Toskanii. Były szef Ferrari Luca Cordero di Montezemolo piastując funkcję prezesa Alitalii [2014-17] przeforsował wprowadzenie jeszcze nigdy wcześniej nie używanego w tej firmie koloru – była to oczywiście czerwień, chociaż w odcieniu bordo. Wraz z odejściem Montezemolo, z tegorocznej kolekcji znikła również jego ukochana czerwień.
Lancia Stratos HF – Grupa 4 FIA
Wciągam powietrze i delektuje się nim przez dłuższą chwilę. Tutaj wszystko pachnie inaczej, włączając makaron wykonany przez lokalną „mammę”, z którym nie mógłby się równać żaden szef kuchni. I nie może być inaczej, bo przecież jesteśmy w Neapolu, pośrodku Quartieri Spagnoli, gdzie nic nie jest zwyczajne, a czas zatrzymał się już dawno temu. W miejscu, w którym cały czas czuć radość zwykłych ludzi, którzy, choć nie mają zbyt wiele, za nic w świecie nie dadzą tego po sobie poznać. W miejscu, w którym można kupić najtańsze, świeże warzywa, a wieczorem napić się wina przy jednym z chyboczących się stolików, wystawionych bezpośrednio na ulicy. Choć Quartieri Spagnoli nie przyciąga zbyt wielu turystów, wciąż jest pierwszym miejscem, do którego udaje się podczas neapolitańskich podróży.
Niektórzy miejscowi mówią, że nocą Quartieri Spagnoli staje się niebezpieczne i lepiej tam nie chodzić, jeśli jest się samotną kobietą. Straszą mnie licznymi kradzieżami i drobnymi porachunkami nastoletnich chłopców, o których nie chciałabym mieć pojęcia. Nagłówki gazet regularnie krzyczą o nocnych strzelaninach i o innych mało budujących wiadomościach. O wszystkim tym, czego nie chciałoby się doświadczyć na własnej skórze. Myślę że Neapolitańczycy często starają się odseparować swoje myśli i życie od tego, co dzieje się w Quartieri Spagnoli i naprawdę zagadkowym bywa dla nich fakt, że ktokolwiek może zapuszczać się tam o zmroku i to w dodatku z aparatem na szyi, dając tym samym jasno do zrozumienia, że nie jest tutejszy. W tych okolicach rzadko można spotkać turystów. Wszystko spowodowane jest nie tylko złą sławą hiszpańskiej dzielnicy, ale i faktem, że poruszając się po niej, de facto narusza się jakąś niewidzialną granicę, której przekroczenie daje wyraźny sygnał mieszkańcom okolicy. Nie jesteś stąd, w takim razie co tu robisz? Czasem wejście do Quartieri Spagnoli zdaje się przypominać przysłowiowe wchodzenie z butami w czyjeś życie. Pojawiasz się nagle i nie wiadomo czemu mącisz zastały rytm i spokój. To chyba właśnie tam, między wiekowymi domami i unoszącymi się zapachami domowego makaronu, najwięcej razy w swoim życiu zostałam spytana o to skąd jestem i czego tak naprawdę tutaj szukam. Starsze kobiety, spędzające popołudnia na niebudzących konstrukcyjnego zaufania balkonach, które godzinami wymieniają się zasłyszanymi i przekręconymi historiami, domowe gospodynie, które siedzą na plastikowych krzesłach przed wejściami do swoich domów, z psami skulonymi pod ich nogami, w poszukiwaniu choć odrobiny bezpieczeństwa i dziadkowie palący skręcane na kolanach papierosy. Oni wszyscy patrzą na ciebie i już wiesz, że pojawienie się intruza szybko wzbudzi nowe tematy do rozmów. Czasami wieczorem słychać jakieś dziwne wystrzały, być może to tylko odgłosy silników motocykli. Gdy nasłuchasz się tylu nieciekawych historii, naprawdę zaczynasz każdego posądzać o najgorsze, a to przecież nie tak powinno wyglądać.
Serie komiksowe Bonellego charakteryzował zawsze brak ciągłości porównywalnej do tej z komiksu amerykańskiego, pomijając kilka wyjątków, każdy numer „Texa” czy „Dylana Doga” zawiera zamkniętą opowieść, zazwyczaj pozbawioną odniesień do poprzednich odcinków. W ten sposób kolejność lektury poszczególnych numerów jest w dużej mierze dowolna, chociaż często zdarzają się opowieści, w których na przykład Dylan Dog spotyka wroga, z którym miał już do czynienia wiele numerów wcześniej. Natomiast w niektórych z nowszych serii autorzy od samego początku zdecydowali, że opowiedzą jedną, wielką historię, która w przypadku najpopularniejszych sag może się ciągnąć przez dziesiątki numerów. Wśród przykładów zacytować możemy „Dampyra”, stworzony w 2000 roku komiks na pograniczu horroru i akcji, lub niektóre miniserie, takie jak „Volto Nascosto” („Ukryte Oblicze”) i „Shanghai Devil” (opowieści osadzone na przełomie XIX i XX wieku, u zarania włoskiego kolonializmu, między Włochami a Afryką, a później również Azją) czy „Mercurio Loi”, którego fabuła rozgrywa się w Rzymie w pierwszej połowie XIX wieku. Nietypowy przypadek stanowi „Orfani” (czyli „Sieroty”), postapokaliptyczna saga stworzona przez scenarzystę Roberta Recchioniego, która podzielona jest na „sezony”, podobnie jak współczesne seriale telewizyjne. Każdy sezon „Orfani” skupia się – przynajmniej częściowo – na innych postaciach, kontynuując zarazem jedną, złożoną historię.
Oprócz wznowień starych i uwielbianych przez czytelników historii, Bonelli publikuje również specjalne, autorskie tomy poświęcone najbardziej znanym bohaterom wydawnictwa. Najsłynniejszym z tych dzieł jest chyba „La valle del terrore” („Dolina grozy”), znana również jako „Texone”: jest to licząca ponad 200 stron przygoda Texa Willera, narysowana przez jednego z największych mistrzów włoskiego komiksu, Magnusa (alias Roberto Raviola), który dokończył ją w 1996 roku na kilka dni przed śmiercią. Obecność wielu scenarzystów i rysowników, pracujących nad każdą z postaci, stanowi normę w przypadku serii Bonellego: ponieważ co miesiąc ukazuje się 90-stronicowy komiks, utrzymanie podobnego tempa pracy byłoby dla pisarzy i artystów niemożliwe. Tutaj również istnieją wyjątki: na przykład wszystkie numery „Volto Nascosto” i „Shanghai Devil” napisał Gianfranco Manfredi.
Mimo, że komiksy włoskiego wydawnictwa znane są głównie w jego rodzinnym kraju, nie brakuje tłumaczeń na inne języki. W Polsce w ciągu ostatniego dwudziestolecia ukazało się całkiem dużo przygód Dylana Doga, a wielu bohaterów Bonellego cieszy się pewną popularnością na przykład w Turcji. Wreszcie pod koniec 2019 roku firma Sergio Bonelli Editore ogłosiła rozpoczęcie współpracy z amerykańskim wydawnictwem DC Comics: wśród crossoverów obecnie w przygotowaniu można wspomnieć o takich tytułach, jak „Dylan Dog/Batman” czy „Zagor/Flash”.
Rozważania te można podsumować jednym, krótkim stwierdzeniem: „Dbajcie o jakość składników i uważajcie na procesy, którym podlegają. Koniec końców staną się one częścią Was”. Co to oznacza? Przede wszystkim, dobrymi przekąskami nie są batonik czy drożdżówka, a przynajmniej nie te wysokoprzetworzone, pochodzące ze sklepowej półki. Są one szybkie, wygodne i gotowe do zjedzenia, ale także pełne pustych kalorii i ubogie w składniki odżywcze. W konsekwencji głód zamiast się zmniejszyć, niechybnie się nasila, co niesie ze sobą ryzyko przekroczenia zapotrzebowania kalorycznego, a także niedostarczenia wystarczającej liczby składników odżywczych. Oto co na ten temat uważa doktor Da Ros: „Otyłość może wiązać się ze złym odżywianiem, prowadzi do niej spożywanie wysokoprzetworzonych produktów. Pochłania się tony śmieciowego jedzenia, pełnego cukru, pozbawionego błonnika i napompowanego uzależniającymi tłuszczami trans, a jednocześnie ubogiego w składniki odżywcze, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania komórek ciała. Nie wspominając już o tym, że dzieci mają prawo wiedzieć, jak smakuje prawdziwe pożywienie”.
Kiedy odczuwamy ochotę na coś słodkiego, warto sięgnąć po gorzką czekoladę. Zwiększajcie stopniowo procentową zawartość kakao – 70%, 85%… Na sklepowych półkach znajdziemy produkty o zawartości kakao sięgającej aż do 99%! Im mniej cukru, tym lepiej! Czekolada połączona z owocami lub drobno pokruszona z jogurtem jest doskonałym rozwiązaniem, również po treningu. Zawsze wybierajcie jogurt naturalny, niesłodzony. Jogurty owocowe zawierają aż do 15gr cukru na 100gr produktu, co odpowiada aż trzem saszetkom cukru w opakowaniu!
Przykłady przekąsek? Świeże lub suszone owoce, keks, chleb z dżemem. Ewentualnie jogurt naturalny ze świeżymi owocami (lub z musem owocowym) oraz niesłodzone płatki śniadaniowe, kukurydziane lub owsiane. Doskonałym smakołykiem może być też kromka chleba z kremem z gorzkiej czekolady! A dlaczego by nie spróbować kasztanów? Należy je piec przez pół godziny w 200 stopniach, można też przygotować ich więcej, a następnie przechowywać w lodówce. A może mus owocowy, dziś popularnie nazywany smoothie: wybierzcie płynną bazę (wodę, jogurt, mleko roślinne) i dodajcie do niej świeże owoce, kilka migdałów, trochę gorzkiej czekolady, ewentualnie dorzućcie jeden lub dwa daktyle, aby dosłodzić smoothie, możecie także dodać przyprawy w proszku, takie jak kakao, cynamon czy imbir.
Najlepsi uczestnicy wezmą udział w tygodniowym pobycie we Włoszech, na Litwie, w Polsce oraz w Bośni i Hercegowinie, gdzie wspólnie stworzą wielodziedzinowe wystąpienia, które następnie zaprezentują na MArteLive Biennale Festival w Rzymie, przed 50-tysięczną publiką w grudniu tego roku!
Przeniesienie się papiestwa do Awinionu było efektem krwawego sporu króla Francji Filipa IV (nazywanego Filipem Pięknym) z papieżem Bonifacym VIII. Pierwszym papieżem awiniońskim był Klemens V, który panował od 1305 do 1314. Jako że pochodził z bogatej rodziny, posiadał w Pessac zamek, który został nazwany jego imieniem (Château Pape Clément). Jego sukcesorem był Jan XXII i to jemu zawdzięcza się przekształcenie Pałacu Biskupiego w Awinionie w pałac papieski, po wcześniejszej przebudowie. Jana XXII cechowało zamiłowanie do win Hermitage, Roquemaure i Valréas. On również zakładał winnice, spośród których najsławniejsza znajdowała się w Châteauneuf. Po jego śmierci nowym papieżem został Jaques Fournier, przyjmując imię Benedykta XII, który wprowadził istotne zmiany na dworze papieskim i rozwinął handel winem, zwiększając dochody Kościoła. Był papieżem znanym z surowości, jednak tak naprawdę doceniał wina nie tylko pod kątem interesów. Uwielbiał pić przede wszystkim wina z Rodano. Jego sukcesor Klemens VI, dał się poznać jako człowiek niezwykły, znany ze swojego intelektu, elokwencji, wyczucia dyplomatycznego i kultury duchowej. Pierre Roger (jak brzmiało jego prawdziwe imię) był miłośnikiem sztuki i jej wielkim mecenasem, czyniąc Awinion istną mieszanką kulturową i centrum handlu europejskiego. Po nim tron objął Innocenty VI, który wybitnie cenił zarówno białe, jak i czerwone Châteauneuf, jak donoszą zapiski z Kamery Papieskiej. Papież Urban V (1362- 1370) wprowadził nową modę w papieskiej produkcji win, zarządzając sadzenie Moscato. Jego następca Grzegorz XI pozostał wierny moscato z Beaumes-de-Venise i Carpentras. Jego nagła śmierć, wskutek choroby nerek, zapoczątkowała wielką schizmę zachodnią.
Czyli gotowanie to rodzinna pasja?
Facebook, Instagram, Tik Tok, You Tube, to za pomocą tych mediów społecznościowych komunikujesz się z odbiorcami?
Czyli w twojej domowej kuchni dominują włoskie smaki?
A jak przyjęli cię ludzie w Polsce?