Alberto Sordi – narodziny legendy

Tekst

-

18 stycznia 2021

Alberto Sordi urodził się 15 czerwca 1920 roku w rzymskiej dzielnicy Trastevere. Jego matka była nauczycielką szkoły podstawowej, ojciec zaś – profesorem muzyki. I to właśnie ze światem włoskiej muzyki i włoskiej opery nastoletni Alberto wiązał swoje nadzieje na przyszłość.

W wieku 16 lat zdecydował się on nawet wyjechać na kurs recytatorski do Mediolanu. Przygoda poza stolicą okazała się jednak porażką – chłopaka wyrzucono za zbyt silne naleciałości dialektalne w dykcji, których on sam nie potrafi ł się pozbyć. Przyszły „Markiz del Grillo” nie mógł wtedy nawet przypuszczać, że w dorosłym życiu uczyni właśnie z owej „rzymskości” swój największy atut. Parafrazując znaną myśl: „Gdyby Rzym był aktorem, byłby Alberto Sordim, a gdyby Sordi był miastem, to byłby Rzymem”. Owa symbioza między stolicą Italii a „królem komedii” należy zresztą do jednego z najpiękniejszych rozdziałów w historii włoskiego kina. Nie wyprzedzajmy jednak faktów! Droga na aktorski szczyt okazała się w przypadku biografii i tej legendy dość długa i… pokrętna.

W 1937 roku pojawiła się w życiu 17-letniego Alberto opcja dubbingu. Prawie dekadę wcześniej X Muza przemówiła i zrewolucjonizowała tym raz na zawsze kino. Dla sporej części aktorów tzw. ery niemej okazało się to – niekiedy smutnym i tragicznym – zwieńczeniem kariery, a to zaś otworzyło drzwi dla innych talentów. Ceniona amerykańska wytwórnia Metro-Goldwyn-Mayer zorganizowała wówczas konkurs na najlepszy włoski głos dla Olivera Hardy’ego, czyli słynnego Flapa z kultowego duetu „Flip i Flap” (znani też jako Laurel and Hardy; w postać Stana Laurela wcielił się zaś przyjaciel aktora, Mauro Zambuto). Choć sam Sordi nie miał zbyt wiele doświadczenia w podkładaniu głosu „na ekran”, jurorom spodobała się jego charakterystyczna (ciepła, plastyczna) barwa i (niski) tembr głosu. Alberto zajmował się dubbingowaniem aż do 1956 roku, a jego głos wydobywał się z ust największych gwiazdorów amerykańskich jak Anthony Quinn czy Robert Mitchum.

Pełne przygód początki pracy zawodowej Sordiego – przez teatr rewiowy, radio i statystowanie przy różnych filmach (włącznie z epickim freskiem historycznym zrealizowanym na cześć Mussoliniego, czyli „Scypionem afrykańskim” Carmine Gallone) – zostały zekranizowane z okazji stulecia jego urodzin w telewizyjnym filmie „Pozwoli Pan? Alberto Sordi” (reż. Luca Manfredi, 2020). W rolę legendarnego komediowego artystę wcielił się Edoardo Pesce, który zdobył ostatnimi czasy spory rozgłos za sprawą nagrodzonej włoskim Oscarem (czyli David di Donatello za najlepszą rolę drugoplanową, 2019) roli kata i oprawcy w „Dogmanie” Mattea Garrone.

Głos Sordiego znów okazał się kluczowy dla jego późniejszego sukcesu. To właśnie w słuchowiskach radiowych stworzył on popisową satyrę na „parafialnych kompanów”, którzy na każdym kroku (i z każdym słowem) podkreślali w komiczny sposób nadmierną przyzwoitość swojego zachowania, co często nie szło w parze z tym co w duszy im rzeczywiście grało. Wiernym słuchaczem audycji okazał się sam Vittorio De Sica, który zapro- ponował Alberto rozwinięcie perypetii swojego niezbyt bystrego radiowego bohatera na duży ekran. Tym sposobem w 1951 roku na ekranach włoskich kin zadebiutowało „Mamma mia che impressione!” (reż. Roberto Saverese), film wyprodukowany przez twórcę „Złodziei rowerów”, w którym Sordi zagrał główną rolę. Co ciekawe, za scenariusz projektu współodpowiedzialny był, obok rzymskiego aktora, także „ojciec włoskiego neorealizmu”, Cesare Zavattini. Sordi, który po latach zyskał zasłużenie chlubny przydomek „króla włoskiej komedii”, zwykł określać „commedia all’ italiana” mianem „neorealizmu o podłożu satyrycznym”. Alberto wielokrotnie występował u boku de Siki w różnych filmach (m.in. „Hrabia Max”, „Mandacik proszę”) i był również przez niego reżyserowany („Sąd ostateczny” i „Boom”, 1960-61).

W tym samym radio pracowała w latach 40. pewna dziewczyna o imieniu Giulietta Masina. Jej partnerem życiowym i miłością życia był niejaki Federico Fellini. Sordi bardzo się z nimi zaprzyjaźnił, co znalazło również odbicie w życiu zawodowym całej trójki („Biały szejk”, „Wałkonie” – opisane szerzej w drugim odcinku „Dopóki jest kino…”).

Prawdziwym przełomem w karierze Albertone okazała się znakomita satyra obyczajowa „Amerykanin w Rzymie” (1954) w reżyserii Steno. Rzymski aktor wciela się w jedną z najbardziej ikonicznych postaci w swoim dorobku. Młody głuptas Ferdinando “Nando” Mericoni jest bezpamiętnie zakochany w kulturze amerykańskiej – otaczający świat postrzega w kategoriach gatunków filmowych klasycznego Hollywood i każdego dnia marzy o tym, aby stać się tancerzem pokroju Freda Astaire’a. Nando jest w stanie zrobić absolutnie wszystko, żeby tylko dostać bilet do USA, włącznie z niebezpieczną wspinaczką na rzymskie Koloseum. Do kanonu włoskiego kina przeszła już słynna scena jedzenia makaronu, w której rzymianin wylewa całą swoją frustrację na talerz pełen spaghetti („Maccarone sprowokowałeś mnie, a teraz cię zniszczę!”). Film Steno był wielkim hitem ówczesnego box office’u i zdecydowanie pomógł kinom w ponownym nawiązaniu kontaktu z włoską widownią (zmęczoną już codziennością „smutnego neorealizmu” i amerykańskimi filmami z lat 30. i 40., które zaraz po II WŚ szturmem zalały włoskie ekrany).

W kontekście bogatej twórczości włoskiego giganta używa się często pojęcia „maski” („maschera”). Odnosi się ona do pewnej kreacji, typu osobowego, który rzymski aktor nie tylko stworzył, ale przede wszystkim – na przestrzeni lat – solidnie ugruntował w świadomości swoich rodaków. Różne aktorskie wcielenia Sordiego podkreślają bez wątpienia elastyczność jego komediowego emploi. Maska legendarnego aktora ukazywała w krzywym zwierciadle wszelkie paradoksy tzw. włoskości i postawy „italiano medio” (tzw. statystycznego Włocha), którego zachowania i marzenia stanowiły często efekt uboczny ideologii i przemian powojennego boomu ekonomicznego. Włocha, który ma zdecydowanie więcej wad i grzeszków na sumieniu, niż cnót i zalet. Albertone zagrał wiele kontrowersyjnych, tchórzliwych czy wręcz antagonistycznych postaci, którym potrafił jednak zawsze nadać swojego rodzaju godność. Czasem zwycięzcy, czasem najwięksi przegrani – bohaterowie Sordiego nigdy nie przestają być ludzcy. I o takiej właśnie wyjątkowej postaci z repertuaru „najbardziej włoskiego z Włochów” opowiem w następnym odcinku cyklu „Dopóki jest kino, jest nadzieja”. Mowa tu o Giovannim Vivaldim z „Szaleństw małego człowieka” (tytuł oryginalny: Un borghese piccolo piccolo, 1977) w reżyserii mistrza Mario Monicelliego. A zatem – tak jak to bywa w kinie – ciąg dalszy nastąpi! Sordi jeszcze tu powróci!

* To właściwy moment, aby podkreślić jak duży wpływ miał Alberto Sordi na tytuł filmowego cyklu realizowanego w odcinkach przez Gazzetta Italia. Podkreślić i symbolicznie podziękować. Jest on trawestacją tytułu fi lmu wyreżyserowanego przez Sordiego – „Dopóki jest wojna, jest nadzieja” z 1974 roku (w Polsce znany jako „Handlarz broni”). Zgodnie ze znanym hasłem – make love, not war – ową „wojnę” zamieniliśmy na „kino”, które osobiście darzę największą miłością.

***

DOPÓKI JEST KINO, DOPÓTY JEST NADZIEJA to autorski cykl esejów poświęcony włoskiej kinematografii – jej kluczowym, ale również mniej znanym nurtom, dziełom, twórcom i twórczyniom – pióra Diany Dąbrowskiej, filmoznawczyni, organizatorki wielu imprez filmowych i festiwali, animatorki kultury i wieloletniej wykładowczyni Italianistyki na Uniwersytecie Łódzkim. Laureatka Nagrody Literackiej im. Leopolda Staffa (2018) za promocję kultury włoskiej ze szczególnym uwzględnieniem kina. W 2019 nominowana do Nagrody Państwowego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii krytyka filmowa, zdobywczyni III miejsca w prestiżowym Konkursie o nagrodę im. Krzysztofa Mętraka dla młodych krytyków filmowych.

„Z wrażeń włoskich. Nervi” – wspomnienia z podróży Henryka Sienkiewicza

Tekst

Arkadiusz Krawczyk

-

17 stycznia 2021

0

W noweli „Na jasnym brzegu” czytamy „każdy człowiek cywilizowany ma dwie ojczyzny: swoją własną i Włochy”. Myśl zawarta w tym zdaniu trafnie oddaje stosunek Sienkiewicza do Italii, do której podróżował wielokrotnie, począwszy od 1879 aż do około 1909 roku.

Na trasie licznych wypraw powieściopisarza było wiele różnych miejscowości: Wenecja, Mediolan, Florencja, Rzym, a także Como czy szwajcarskie Lugano. Powody włoskich peregrynacji były najróżniejsze: ciekawość świata, tęsknota do wielkiej przygody, pasja poznawcza i chęć podratowania zdrowia, po nieustanne pisanie w podróży, podtrzymywanie więzi towarzyskich czy pogoń za miłosnymi uniesieniami. Pobyty we Włoszech związane były z poszukiwaniem jakiegoś głębszego ładu, sensu świata, a zarazem sprzyjały odkrywaniu piękna. Sienkiewicz pod południowym niebem napisał fragmenty „Quo vadis”, „Bez dogmatu” czy „Rodziny Połanieckich”, by wspomnieć tylko o najważniejszych jego powieściach. O swoich podróżach donosił zarówno w prywatnej korespondencji, jak i w listach publikowanych na łamach krajowej prasy. Wśród różnych wspomnień mało znanym pozostaje tekst „Z wrażeń włoskich. Nervi”.

Wiosnę roku 1893 Sienkiewicz spędzał we Włoszech. Do Nervi przyjechał 27 lutego i zatrzymał się w hotelu Eden. Ta, niegdyś mała, miejscowość położona w regionie Ligurii, obecnie będąca wschodnią dzielnicą Genui, zainteresowała pisarza ze względu na swoje nadmorskie położenie. Ponadto wówczas miał się spotkać ze swoją dziewiętnastoletnią narzeczoną Marią Włodkowiczówną i z jej matką Heleną. W jednym z listów do Karola Potkańskiego dostrzegł on zresztą związek pomiędzy naturą a twarzą młodziutkiej narzeczonej. „Nervi przechodzi imaginację. Ciepło, jasno, chodzi się bez letniego palotka, wszędy kwitną jabłonie, migdały, brzoskwinie, zatrzęsienie pomarańczy i cytryn, i pinii – morze pyszne, słowem rozkosz. Nie potrzebuję mówić, jak na tym tle wygląda panna Marynuszka”. Włoski klimat sprzyjał zatem nie tylko lepszemu samopoczuciu, ale i miłosnym uniesieniom. Te ostatnie okażą się niezbyt przyjemne w skutkach dla pisarza. Początkowo Sienkiewicz planował wziąć ślub we Włoszech, ale narzeczeni nie byli w stanie skompletować wymaganych przez Kościół dokumentów. Ostatecznie zawarte w Krakowie małżeństwo trwało zaledwie sześć tygodni. Młodsza o dwadzieścia osiem lat Marynuszka uciekła od męża, co postrzegano jako skandal obyczajowy i szeroko komentowano w kręgach polskich elit.

Zapiski z podróży bez wątpienia należą do jednych z ważniejszych kategorii opisu rzeczywistości w XIX wieku. Wybór Nervi jako miejsca wypoczynku nie był przypadkowy. W opinii autora nie docierało tu tak dużo turystów, którzy przyjeżdżają do Włoch dla podratowania zdrowia lub roztrwonienia majątku, co daje pewne wyobrażenie o turystyce czasów Sienkiewicza. Turystyce opartej głównie na podróży pociągiem lub powozem, musiało to być uciążliwe, szczególnie patrząc z dzisiejszej perspektywy.

Codzienne życie tamtejszych mieszkańców stłoczonych na ciasnych uliczkach nie przykuwało aż takiej uwagi Sienkiewicza. Patrzył on na Nervi i okolice dwuwymiarowo. Dostrzegał szczegóły, często bliskie, niepozorne, współtworzące pewien klimat. Spoglądał na otaczającą go przestrzeń także horyzontalnie, szerokopasmowo, niczym sprawny w swoim fachu operator filmowy. Ta perspektywa doświadczania pejzażu z bliska zaskakuje bogactwem, ale i męczy z racji swojej różnorodności. Drugie spojrzenie daje niczym nieskrępowaną wolność. Prozaik w swoim opisie błądził wzrokiem po niknącej linii osadzonej daleko w krajobrazie, gdzieniegdzie zakłóconej poprzez roślinność, budynki, dryfujące łodzie czy ptactwo. Charakterystycznym elementem, wydobywanym z tego, możliwie jak najbardziej szerokiego spojrzenia, jest kolor. Przykuwa on uwagę oglądającego, zmienia się w zależności od pory dnia, pozwala zdefiniować określone kształty, ale zmusza także do ponownej refleksji nad tym, co opisywane, właśnie ze względu na upływ czasu. Szczególnie zachody słońca były istnym spektaklem natury o szerokiej gamie barw roztaczającej się przed oczami podróżnika. Właśnie ze względu na przeplatające się złoto, róże, zielenie, czerwienie, które nieustannie się zmieniają w momencie zespolenia zachodzącego słońca z taflą wody, aż do purpury, która z czasem ustępuje miejsca liliowym tonom skąpanym w mroku. Obraz zarysowany przez powieściopisarza prawie pozbawiony jest skojarzeń odnoszących się do historii dawnej i współczesnej, a koncentruje się na pięknie odkrywanym poprzez chwilową kontemplację natury. Jeśli nawet pojawia się krótki opis tamtejszych willi to szybko ustępuje on miejsca bogactwu lokalnej fauny. Jej potencjał tkwił nie tylko w różnorodności gatunkowej, ale i współkonkurowaniu z działalnością człowieka o przestrzeń. Przy całym bogactwie natury, to jednak morze było dla Sienkiewicza duszą Nervi. Wrażenie jego ogromu wywoływało w pisarzu poczucie odseparowania od świata, konfrontacji z ogromną przestrzenią. Marynistyczne wątki wspominane przez Sienkiewicza pozwalają dostrzec jeden z najważniejszych komponentów tamtejszego pejzażu – ruch. Morze z jednej strony jest bowiem pozornie stałe, a jednocześnie zawsze zmienne. Uwaga ta stała się pretekstem do szerszej refleksji dotyczącej porównania tafli wody do duszyl udzkiej, która jest spokojna, ale różnorodna. Obserwacji nadmorskiej toni sprzyjała zatem poszukiwaniu głębi o wymiarze duchowym.

Prozaik porównał się do obłoku będącego nieustannie w przelocie, dzięki czemu mógł roztoczyć przed czytelnikiem tak różne wrażenia z pobytu w Nervi. Tego typu technika opisu krajobrazu bliska będzie impresjonizmowi, szczególnie we fragmentach tekstu dotyczących nieba i wody. Zaciekawia pewna niestałość koloru pejzażu, jego migotliwość, urokliwość, niepowtarzalność, ale i unikalność. Problem ten wiąże się ściśle z ulotnością czasu, postrzeganiem rzeczywistości poprzez różne pory dnia, nieustannego konfrontowania swoich wrażeń wzrokowych z tym, co tu i teraz.

Anna Osmólska Mętrak: jeśli chcesz nauczyć się włoskiego, studiuj kino

Tekst

Sebastiano Giorgi

-

13 stycznia 2021

0

„Dlaczego wybrałam włoski? Za moich czasów podejmowało się decyzję podążając za własnymi zainteresowaniami, nie myśląc zbyt wiele o przyszłej pracy. Później pasja stała się moim zawodem.”

Takimi słowami zaczyna się rozmowa z Anną Osmólską Mętrak, wykładowczynią w Katedrze Italianistyki na Uniwersytecie Warszawskim, pomysłodawczynią ciekawej serii wykładów na temat historii kina włoskiego i organizatorką konkursu poświęconego pamięci Krzysztofa Mętraka. Konkurs ten, organizowany od 1995 roku, corocznie nagradza młodych krytyków filmowych (do 32 roku życia) podczas Międzynarodowego Festiwalu „Nowe Horyzonty” we Wrocławiu.

Czy nauka języka włoskiego w Polsce w latach 70. była bardzo rozpowszechniona?

Niespecjalnie. W liceum uczęszczałam na francuski, wydawało mi się, że znam go wystarczająco dobrze, dlatego na studiach chciałam spróbować sił w nauce nowego języka. Wśród propozycji znalazła się italianistyka, jedna ze specjalizacji romanistyki, na którą nabór prowadzony był na przemian w Warszawie i w Krakowie. Wybrałam włoski z entuzjazmem, bez sprecyzowanego powodu. Co prawda znałam już trochę włoskie kino i literaturę, ale nigdy przedtem nie byłam we Włoszech. W tym czasie miałam koleżankę, której ojciec był Włochem, to właśnie ona nauczyła mnie pierwszych słów po włosku.

Pierwszy raz we Włoszech?

W 1979 roku w Sienie, pod koniec pierwszego roku. Wspaniale wspominam to pierwsze doświadczenie także dlatego, że Włochy sprawiały wrażenie kraju hojnego dla Polaków. Na przykład dla nas, polskich studentów, oferowano wiele stypendiów i innych form pomocy, aby móc wyjechać do Włoch na jakiś czas. W tamtych czasach wydostanie się z Polski było dość skomplikowane, ale nawet w stanie wojennym łatwiej było wyjechać, dzięki działalności Instytutu Kultury Włoskiej.

Kiedy zrodziła się miłość do kina?

Natychmiast! Począwszy od szkoły podstawowej chodziłam oglądać filmy i czytałam magazyny poświęcone kinematografii. W czasach uniwersyteckich znałam już kino włoskie. Moja wiedza była na tyle szeroka, że poza znajomością twórczości takich mistrzów, jak Visconti, Antonioni, Fellini, czy De Sica, znałam też filmy Bertolucciego, braci Tavianich, Scoli i Pasoliniego. Gdy w 1981 roku profesor Bruno De Marchi, z Katolickiego Uniwersytetu w Mediolanie, zorganizował wykład w Warszawie i zadałam mu pytanie o Pasoliniego, był pod takim wrażeniem mojej wiedzy i przygotowania, że zaproponował mi stypendium naukowe na warsztaty poświęcone Pasoliniemu. Takim oto sposobem spędziłam cztery niezapomniane tygodnie we Friuli, miejscu urodzenia tego wielkiego reżysera.

Pasolini to intelektualista, który miał kluczowe znaczenie dla kultury włoskiej XX wieku, również znakomity reżyser, ale być może jego filmy w Polsce nie cieszą się tak wielkim powodzeniem, jak filmy innych włoskich filmowców?

To zależy. Oczywiście, że jest on dla szerokiej publiczności postacią bardzo złożoną, a czasami wręcz skomplikowaną, ale kinomani go kochają i nawet ostatnio pojawiły się przeglądy skupiające się na jego twórczości. Dla mnie to największy powojenny włoski intelektualista.

Franco Citti, Pier Paolo Pasolini / fot. Gianfranco Tagliapietra

Jakim sposobem można przekształcić kino w narzędzie do nauczania?

Filmy były podstawą mojej nauki języka włoskiego, a przede wszystkim kultury tego kraju, dlatego pomyślałam, że warto byłoby wprowadzić kino jako narzędzie dydaktyczne. Zaczęłam w 1997 roku i do dziś nadal mówię o kinie włoskim. Prowadzone przeze mnie kursy mają zazwyczaj formę wykładu monograficznego poświęconego jednemu reżyserowi lub konkretnej tematyce, ponieważ ogólne i historyczne podejście do kina włoskiego zajęłoby zbyt dużo czasu. Dlatego wybieram jeden wątek przewodni, na przykład filmy o mafii, i motywuję studentów do pogłębienia tematu, tak aby wyszli poza sztywne ramy, w których zwykle katalogujemy filmy. Dobrym przykładem tego zjawiska jest komedia po włosku, wyjątkowy gatunek, który w lekki sposób porusza ważne problemy i tematy, posługując się zamiennie beztroską i goryczą.

Polska wyróżnia się wielkim szacunkiem dla kultury, zgadzasz się?

Tak, i wynika to z tego, jak wiele uwagi moje pokolenie poświęciło wszelkim formom kultury i wiedzy. Wiemy, że przez wiele lat w Polsce podróżowanie i utrzymywanie stałych kontaktów z zagranicą było skomplikowane, więc gdy tylko nadarzyła się okazja do odwiedzenia i poznania kultury innego kraju, od razu docenialiśmy tę możliwość. Chcieliśmy wszystkiego się dowiedzieć, zobaczyć, poczuć tę wolność, której tak bardzo nam brakowało, nawet jeśli Polska była tym z krajów obozu komunistycznego, w którym panowała względnie większa swoboda, niż w innych krajach zza żelaznej kurtyny. Ale z uwagi na pewne utrudnienia w podróżowaniu, również na miejscu, w Polsce, korzystaliśmy z każdej okazji, aby poznać obce kultury za pomocą książki, filmu czy teatru. Być może takim oto sposobem przekazaliśmy to pragnienie kultury nowym pokoleniom.

Czy Włochy odegrały ważną rolę w tej wymianie kulturalnej?

Francja i Włochy były, i wciąż są, głównymi odniesieniami kulturowymi dla Polski, oczywiście wraz ze światem anglosaskim. Jest to wzajemna relacja, ponieważ nawet w czasach PRL-u polscy artyści często bywali w Paryżu i we Włoszech, pomyślmy chociażby o Tadeuszu Kantorze, Jerzym Grotowskim czy wielu reżyserach, którzy brali udział w festiwalach filmowych.

Czy można powiedzieć, że polskie kino w ostatnich latach odrodziło się na arenie międzynarodowej, powracając na swoje tradycyjne miejsce po przeciętnym okresie w latach 90-tych?

Od końca lat 50-tych do lat 80-tych przeżywaliśmy długi okres kina na wysokim poziomie z wielkimi mistrzami szkoły polskiej: Wajdą, Munkiem, Kawalerowiczem, a następnie z nurtem „kina moralnego niepokoju”. Powstało wtedy wiele ważnych filmów, klasyków polskiego kina, które każdy chce mieć w swojej bibliotece. Na początku lat 80-tych produkcja filmowa utrzymywała się jeszcze na niezłym poziomie, aż do pierwszej Solidarności. Natomiast po 1989 r., w okresie transformacji społeczeństwa, polityki i gospodarki, kino przechodzi na drugi plan. W tamtym czasie są pilniejsze sprawy i brakuje nawet pieniędzy na kręcenie, ponieważ przechodzi się z kina finansowanego przez państwo
do kina, które musi polegać na prywatnych funduszach, których wtedy nie było. Stąd wynika artystyczna pustka, która odnosi się do lat przemian, przełomowego okresu w naszej historii, który dziś z pewnością zasługiwałby na większą uwagę reżyserów. Mogę jednak polecić jeden dobry film o tamtym okresie, jakim jest „Dług” Krzysztofa Krauzego. Ożywienie artystyczne rozpoczęło się w 2005 roku, kiedy powstał Polski Instytut Sztuki Filmowej. Wraz z nim nastąpił rozwój polskiego kina, który doprowadził do zdobycia wielu międzynarodowych nagród w ostatnich latach.

Czy filarem edukacyjnym polskiego kina jest Szkoła Filmowa w Łodzi?

Z pewnością była nim przez wiele lat i to nie tylko na szczeblu krajowym, ale również europejskim. Dziś warto pamiętać, że istnieje wiele innych dobrych szkół filmowych w Warszawie, Gdyni, Katowicach, a także warszawska Szkoła Wajdy, która jest skierowana bardziej do profesjonalistów z branży. Trzeba również podkreślić wielką rolę, jaką odgrywają polskie festiwale filmowe, począwszy od MFF „Nowe Horyzonty” we Wrocławiu, który przez lata poświęcił wiele retrospektyw włoskim reżyserom, takim jak Pasolini, Antonioni, Fellini, Nanni Moretti, Pippo Delbono, po Warszawski i Krakowski Festiwal Filmowy, oraz letni Festiwal Dwa Brzegi w Kazimierzu Dolnym, a także cieszyński festiwal Kino na Granicy, Millenium Docs Against Gravity, Festiwal Filmów Polskich w Gdyni i wiele innych. Innym bardzo ważnym elementem kultury filmowej w Polsce są Dyskusyjne Kluby Filmowe, które mają długą tradycję i odgrywają fundamentalną rolę w upowszechnianiu sztuki filmowej, zwłaszcza w mniejszych ośrodkach.

Ulubieni reżyserzy?

Jeśli mówimy o współczesnych włoskich reżyserach, powiedziałabym Moretti, Sorrentino i Garrone, ale nie mogę nie wspomnieć o młodej, równie utalentowanej, Alice Rohrwacher. Oczywiście są również inni reżyserzy, znani węższej publiczności w Polsce, tacy jak Edoardo De Angelis. Ich twórczość można podziwiać podczas corocznego przeglądu kina włoskiego „Cinema Italia Oggi”, organizowanego przez Włoski Instytut Kultury wraz z Istituto Luce Cinecittà. Spośród polskich reżyserów z pewnością Paweł Pawlikowski, bardzo ceniony we Włoszech, ale też Jan Komasa, Agnieszka Holland i wielu innych. Pojawia się też nowe pokolenie utalentowanych twórców, wśród których jest coraz więcej kobiet, takich jak na przykład Jagoda Szelc.

Jak dzisiaj pielęgnujesz swoją pasję do Włoch?

Poza nauczaniem, mam wielu przyjaciół we Włoszech, ale przyjaźnię się również z wieloma Włochami, którzy ostatnio zdecydowali się zamieszkać w Polsce. Moim ukochanym miastem pozostaje wciąż Siena, pierwsza miłość, której nigdy się nie zapomina. Spędziłam tam 9 miesięcy, przygotowując doktorat na temat twórczości mojego ulubionego pisarza Antonia Tabucchiego, którego miałam również zaszczyt poznać osobiście. Wiele zawdzięczam mojemu wieloletniemu przyjacielowi profesorowi Marcello Floresowi z Uniwersytetu w Sienie. Lubię też wracać do Rzymu, gdzie często jestem gościem w Casa delle Traduzioni, bibliotece oferującej też pokoje gościnne dla tłumaczy, gdyż poza pasją do kina zajmuję się także tłumaczeniami literackimi. W tym przypadku swoją wdzięczność kieruję przede wszystkim do dwóch wspaniałych nauczycielek i przyjaciółek, Haliny Kralowej i Joanny Ugniewskiej.

Wracając jeszcze do pytania postawionego na początku. Nie wyglądasz na osobę, która żałowałaby swojej przypadkowej decyzji o wyborze nauki włoskiego?

Trochę przypadkiem, trochę za sprawą włoskiego kina, które już znałam, ale z perspektywy czasu mogę stwierdzić, że nie był to wybór aż tak ryzykowny i niezwykły, bo Włochy mają dla nas Polaków wielką siłę przyciągania. Pomimo tego, że po początkowej fascynacji przepięknym melodyjnym językiem i kulturą odkrywamy, że Włochy borykają się również z wieloma problemami, które traktują już jako własne, do tego stopnia, że dosłownie płakałam, obserwując moją „drugą ojczyznę” podczas pandemii koronawirusa, kiedy to tysiące ludzi zmarło w północnej części Włoch.

Nauka nowego języka bez wątpliwości jest oznaką otwartości. Jak ważne jest, aby młodzi ludzie zrozumieli i docenili znajomość różnych kultur?

Kultura jest synonimem wolności, im więcej wiemy, tym bardziej jesteśmy niezależni i mniej podatni na manipulację. Zwłaszcza w dzisiejszych czasach, kiedy jesteśmy zalewani fałszywymi wiadomościami, autentyczność tego, co czytamy, możemy rozpoznać tylko wtedy, gdy studiujemy i podnosimy poprzeczkę naszego zmysłu krytycznego.

Ostatnie pytanie. Czy historia II Korpusu Armii Andersa nie byłaby idealnym tematem na koprodukcję polsko-włoską?

Oczywiście, że tak! Od razu przychodzi mi na myśl rok 2015, gdy w rocznicę zakończenia II wojny światowej mówiło się we Włoszech dużo o polskiej armii dzięki wzruszającemu monologowi Roberta Saviano z Monte Cassino. Dzięki temu wystąpieniu wielu Włochów dowiedziało się po raz pierwszy o polskim wkładzie w wyzwolenie ich kraju. Polska koprodukcja na ten temat byłaby fantastyczną rzeczą, oczywiście z udziałem najlepszych
włoskich i polskich aktorów.

tłumaczenie pl: Jordan Francesco Złamański

Western i horror, science fiction i historia. Bohaterowie włoskiego komiksu (I)

Tekst

Tomasz Skocki

-

11 stycznia 2021

0

Już od ponad dekady amerykańscy superbohaterowie świecą triumfy w kinach, regularnie bijąc kolejne rekordy kasowe. Należy jednak pamiętać, że herosi Marvela i DC Comics istnieją od wielu dziesięcioleci, a na długo przed hollywoodzkim sukcesem były bohaterami niezliczonych rysunkowych opowieści. Zresztą również Włochy mają swoich „superbohaterów” – postaci, które bawiły i pasjonowały całe pokolenia czytelników i których przygody do dziś ukazują się regularnie co miesiąc. To są bohaterowie stworzeni przez wydawnictwo, które odegrało fundamentalną rolę w historii włoskiego komiksu: Sergio Bonelli Editore.

Wszystko zaczęło się od niewielkiej redakcji założonej na początku lat 40. przez scenarzystę Gianluigiego Bonellego (1908-2001). Po licznych zmianach nazwy, wydawnictwo – już kierowane przez syna Gianluigiego, Sergia Bonellego (1932-2011) – stało się prawdziwym gigantem na włoskim rynku komiksowym. Sam format zeszytów Bonellego (16×21 cm, 96 czarno-białych stron, z których 94 zajmuje komiks) stał się do tego stopnia ikoniczny, że inni wydawcy zaczęli publikować serie w tym samym formacie, potocznie nazywane „bonellidi” (czyli mniej więcej „bonellopodobne”).

Liczne serie komiksowe Bonellego przynależą do najróżniejszych gatunków kultury popularnej, w dużej mierze angloamerykańskiej: są to komiksy przygodowe, westerny, horrory, kryminały, science fiction, fantasy itd. Pierwszym (i do dziś najbardziej ikonicznym) bohaterem wydawnictwa jest Tex Willer, stworzony w 1948 roku przez Gianluigiego Bonellego oraz rysownika Aurelia Galeppiniego. Tex jest klasycznym,nieustraszonym bohaterem bez skazy w stylu starych amerykańskich westernów – zawsze odważnym i niepokonanym. Jest on strażnikiem Teksasu, ale i przyjacielem i sojusznikiem plemienia Nawaho. Jego wczesne przygody są niewątpliwie dzieckiem swojej epoki i zawierają wszelkie stereotypy gatunku western; do dziś „Tex” pozostaje najbardziej klasyczną i – powiedzmy – „konserwatywną” serią Bonellego, chociaż zarówno postaci, jak i przedstawiony w ich przygodach świat zostały do pewnego stopnia unowocześnione i odmłodzone na przestrzeni dziesięcioleci. Miesięcznik z przygodami najsłynniejszego we Włoszech kowboja ukazuje się regularnie od 1958 roku i liczy już ponad 700 numerów, do czego dodać należy ogromną ilość numerów specjalnych, serii typu spinoff, wznowień itp.

Innym komiksem westernowym, choć bogatszym w elementy fantastyczne, jest „Zagor”. Protagonista o tym samym imieniu, stworzony w 1961 roku przez scenarzystę Guida Nolittę (w rzeczywistości jest to pseudonim Sergia Bonellego), o wiele mocniej związany z rdzennymi ludami Ameryki, jest w pewnym stopniu bardziej nowoczesnym bohaterem niż Tex. Z kolei w roku 1966 pojawiła się seria „Comandante Mark”, wykreowana przez trójkę autorów znanych jako EsseGesse. Wydawany do 1990 roku komiks, którego akcja osadzona jest w czasach amerykańskiej rewolucji, prezentuje obie strony konfliktu, a także samych rdzennych Amerykanów, w bardzo innowacyjny jak na tamtą epokę sposób. Jeszcze dalej od kanonicznych i stereotypowych sposobów przedstawiania Dzikiego Zachodu plasuje się seria „Ken Parker”, stworzona w 1974 roku przez Giancarla Berardiego i Iva Milazza i publikowana – przynajmniej początkowo – przez wydawnictwo Bonelli. Przygody Kena pokazują amerykańską historię w mocno realistycznym i problematycznym świetle, stroniąc od celebrowania po raz kolejny westernowej epopei. W 1975 roku zadebiutowała seria przygodowa „Mister No”, dzięki której włoskie wydawnictwo odeszło wreszcie od gatunku western (akcja komiksu rozgrywa się w połowie XX wieku, głównie w Ameryce Południowej).

Ciekawym okresem dla mediolańskiego wydawcy były lata 80. Właśnie w tym dziesięcioleciu powstały niektóre z jego najsłynniejszych postaci, w tym przede wszystkim Dylan Dog, „badacz koszmarów” stworzony przez Tiziana Sclaviego, Claudia Villę i Angela Stana. Za to już w 1982 roku pojawił się miesięcznik poświęcony przygodom Martina Mystère’a, „detektywa od spraw niemożliwych” wymyślonego przez Alfreda Castellego i Giancarla Alessandriniego. Oprócz horroru i fantastyki należy wspomnieć również o kryminale, godnie reprezentowanym przez serię „Nick Raider”, stworzoną w 1988 roku. W roku 1991 pojawił się natomiast inny bardzo znany komiks, „Nathan Never”, czerpiący pełnymi garściami z fantastycznonaukowych wątków i estetyki, a w szczególności z niezwykle popularnego w tamtych latach gatunku cyberpunk.

Nie brakuje oczywiście bohaterek płci żeńskiej: wystarczy wspomnieć o Legs Weaver – początkowo była ona postacią drugoplanową w „Nathanie Neverze”, ale doczekała się własnej regularnej serii, która ukazywała się w latach 1995- 2005 – a także o Julii Kendall, bohaterce miesięcznika „Julia – Le avventure di una criminologa” (czyli „Przygody kryminolożki”) stworzonego w 1998 roku przez Giancarla Berardiego. W ostatnich latach wydawnictwo Bonelli stworzyło liczne nowe serie komiksowe, które odniosły niemały sukces, będąc ponownie zainspirowane najróżniejszymi gatunkami fantastyki i przygody: fantasy („Dragonero”), historia alternatywna („Morgan Lost”), postapokaliptyczne science fiction („Orfani”), horror („Dampyr”), nie zapominając o włoskiej historii („Volto Nascosto”, „Mercurio Loi”).

foto: Sławomir Skocki, Tomasz Skocki

Dorsz w sosie piemonckim

Tekst

Amedeo Piovesan

-

9 stycznia 2021

0

Składniki:

1 kg filetowanego białego dorsza bez skóry
200 g mąki
60 g mąki kukurydzianej
1⁄2 łyżeczki słodkiej papryki
3⁄4 szklanki zimnego piwa
olej do smażenia
sól i pieprz

Sos:

1 cebula średniej wielkości
1 mała marchewka
1 łodyga selera naciowego
1 natka pietruszki
8-10 ząbków czosnku
5 anchois
oliwa
sól i pieprz
0,4 szklanki mleka

Sposób przygotowania:

Dorsz:

Wymieszaj dokładnie mąkę, paprykę i odrobinę soli oraz pieprzu. Do masy wlej również zimne piwo, powinna uzyskać dzięki temu gęstą konsystencję. Włóż mieszaninę do lodówki na godzinę. Po upływie tego czasu pokrój dorsza na kwadraty, maczaj w panierce i smaż w temperaturze 170 stopni Celsjusza.

Kiedy ryba się zarumieni, zdejmij ją z patelni, a następnie smaż ponownie na oleju w temperaturze około 180 stopni Celsjusza.

Sos piemoncki:

Do garnka wlej mleko, dodaj przyprawy, czosnek i zagotuj. Kiedy to zrobisz, wylej z garnka mleko i zastąp je oliwą. Zagotuj wszystkie warzywa w wodzie. Gdy się ugotują, zmiksuj je za pomocą blendera lub miksera z oliwą i anchois. Dodawaj po trochu oliwy i mleka do momentu uzyskania pożądanej konsystencji. Dodaj soli i pieprzu.

Wylej sos na talerz, a następnie ułóż na nim kawałki smażonego dorsza.

Smacznego!

tłumaczenie pl: Małgorzata Witalis

Maserati Biturbo – mam przyjaciela

Tekst

Piotr Bieniek

-

7 stycznia 2021

0

Kiedy na początku lat 90-tych ubiegłego wieku po raz pierwszy znalazłem się we Florencji, przeżyłem szok. Uśmialibyście się widząc mnie zadzierającego głowę, aby dostrzec czubek dzwonnicy Giotto z okna autobusu ATAF, przejeżdżającego 4 metry od Duomo. Później, patrząc na cudowną panoramę miasta z Piazzale Michelangelo, już nie wiedziałem czy to pierwsze objawy syndromu Stendhala, czy tylko skutki palącego niemiłosiernie słońca. Pojechałem do Włoch w poszukiwaniu pracy, tyle że zrobiłem to w sierpniu, więc pierwszym zwrotem, jaki przyswoiłem w języku Dantego było „chiuso per ferie”. Kolejnej wiosny wróciłem do Florencji, tym razem szybko znalazłem pracę w uroczym, wypełnionym antykami hotelu. Szefem recepcji był Tony, z którym szybko się zaprzyjaźniłem. Dwa lata później był świadkiem na moim ślubie. Jaki jest jego związek z Maserati Biturbo, opowiem za chwilę.

Cofnijmy się jednak o kilkanaście lat, gdy dla Citroena stało się jasne, że kupienie firmy Maserati nie przyniosło spodziewanego prestiżu, a sam Citroen, będący własnością Michelina, zbankrutował i został sprzedany Peugeotowi. Likwidacji włoskiej marki zapobiegł 8 maja 1975 roku Argentyńczyk Alejandro de Tommaso, stojący na czele włoskiego prywatno-rządowego holdingu GEPI, który kupił bolońską markę. Ten były utalentowany kierowca wyścigowy, jeżdżący m.in. dla Maserati, po zakończeniu kariery sportowej, świetnie odnalazł się w biznesie zakładając własną wytwórnię aut Gran Turismo – De Tomaso. dzięki jego staraniom GEPI, jeszcze przed Maserati, przejęło takie firmy jak Vignale, Ghia, Innocenti oraz motocyklowe Benelli i Moto Guzzi. De Tomaso miał pomysł jak ożywić podupadłe Maserati w ciężkich latach kryzysu paliwowego. Postawił na renomę, ławę i prestiż, który zaoferował swoim klientom w przystępnej cenie. De Tomaso przedstawił nowy samochód na konferencji prasowej 14 grudnia 1981 roku, data nie była przypadkowa, bowiem tego samego dnia w 1914 roku została powołana do życia Società Anonima Officine Alfieri Maserati, choć niektórzy twierdzą, że firma powstała dwa tygodnie wcześniej kiedy bracia Maserati otworzyli swój warsztat w Bolonii przy Via de’Pepoli 1.

Pokazane wtedy nadwozie, różniło się od tego, do którego byli przyzwyczajeni fani marki. Stylem nawiązywało ono do modelu Quattroporte III projektu Giugiaro, ale model zaproponowany przez Pierangelo Andreani był zdecydowanie bardziej kompaktowy. Dwudrzwiowe, zadziornie kanciaste coupe’ zapewniało jednak dość miejsca, aby mogły nim wygodnie podróżować cztery osoby tym bardziej, że do ich dyspozycji były ręcznie obszywane skórą bądź welurem komfortowe siedzenia Recaro. Całości dopełniały olbrzymi podłokietnik oraz deska rozdzielcza i panele boczne, gdzie użyto tych samych materiałów dodatkowo wzbogaconych drewnianymi elementami. W pierwszej serii Biturbo nie uświadczymy jednak jednego z późniejszych atrybutów Maserati – pięknych, owalnych, analogowych szwajcarskich zegarów, które pojawiły się na przednich konsolach dopiero w 1985. W kolejnych wersjach Biturbo instalowano cztery nieznacznie od siebie różniące się typy tego uroczego gadżetu. Niestety oprócz oczywistych walorów wizualnych, często przyprawiały one właścicieli aut o ból głowy, gdyż były cennym łupem dla złodziei. Pod maską umieszczono udoskonalony silnik V6 typu C114, używany w Citroenie SM i Maserati Merak, który doładowano dwoma turbosprężarkami Garrett, rozwiązanie stosowane wówczas jedynie w autach z najwyższej półki, co dumnie podkreślała nazwa nowego modelu – Maserati Biturbo.

Jak widać „koktajl”, jaki przygotował De Tomaso klientom, zawierał prestiż i luksus, sportowy wygląd i osiągi. Trzeba było jeszcze pomyśleć o cenie, która skusi jak najwięcej osób do kupna pojazdu z „trójzębem” na masce. Cena zrobiła swoje, w chwili debiutu auto kosztowało niecałe 17 mln. lirów, można by rzec skandalicznie tanio. Klienci kupowali w ciemno auto, którego jeszcze nie było, gdyż oficjalna sprzedaż ruszyła w grudniu następnego roku. Nie zniechęciły ich kolejne podwyżki związane z galopującą inflacją, w kwietniu 1982 było to 19 mln. lirów, a w czerwcu już ponad 22 miliony.

Kiedy wydawało się, że jedynym zmartwieniem firmy będzie nadążyć z produkcją za masowo spływającymi zamówieniami [w 1983 wyprodukowano ok. 5 tys. egzemplarzy, których mechanikę tworzono w Modenie, a nadwozia w mediolańskich zakładach Innocenti] okazało się, że tanio nie idzie w parze z dobrze i szybko. Słabe materiały użyte w części mechanicznej, marne zabezpieczenia antykorozyjne oraz pospiesznie przeprowadzona konfiguracja całości przekształciła potok zamówień w lawinę reklamacji. Maserati przez następne lata wprowadzało kolejne poprawione wersje Biturbo, które dla zatarcia jego złej sławy przestano nazywać Biturbo, pojawiły się modele 420 czy 222.

Ta zła opinia ciągnęła się za Biturbo bardzo długo, nawet dzisiaj „rozważni kolekcjonerzy” omijają je szerokim łukiem, ale prawda jest taka, że późniejsze modele były już dużo lepiej dopracowane, jak na przykład zaprojektowany przez Zagato Biturbo Spider, a ściślej mówiąc jego druga generacja [1991-94] nosząca nazwę… no właśnie – Spider.

Model, którym Maserati zamierzało konkurować z BMW i Mercedesem o wyższą półkę klientów z klasy średniej. Gdyby nie zaniedbania, presja czasu, niesolidni poddostawcy miał potencjał by stanąć do tej walki jak równy z równym. Auto, które od pierwszego spojrzenia pokochało tylu kierowców zawiodło, miłość okazała się nieodwzajemniona czego skutkiem było m.in. wycofanie się Maserati z tak ważnego rynku jak USA, gdzie koniec sprzedaży Biturbo The New York Times skwitował „Rust In Peace” [rdzewiej w pokoju]. Nie dziwi jednak ta złośliwość, gdy weźmiemy pod uwagę, że taka błahostka jak gumowe uchwyty podtrzymujące rurę wydechową z powodu złego składu chemicznego potrafiły się zapalić, doprowadzając do pożaru całego auta.

Wszystkich wersji Biturbo wyprodukowano ok. 40 tys., ilość która bardziej generowała straty niż zyski dla firmy. Na szczęście w 1989 na tej drodze pojawił się „stary dobry FIAT”, przejmując początkowo 49% udziałów upadającej firmy, by ostatecznie w 1993 odkupić od schorowanego już wtedy De Tomaso ich resztę. W ten sposób marka Maserati pozostała w rękach, chyba najlepiej ją rozumiejących, Włochów.

Co wspólnego z całą tą historią ma Tony? Otóż był on szczęśliwym posiadaczem Biturbo z 1984 w kolorze piasku pustyni. Czy aby na pewno szczęśliwym?

Zdecydowanie tak, bo ten samochód to emocje, dzisiaj go kochasz, a jutro gdy znowu coś szwankuje myślisz o zgniatarce na złomowisku. Zaciskając zęby płacisz, tak jak Tony, pół pensji mechanikowi, by za trzy dni z uśmiechem ściskać mu dłoń w podzięce, że przywrócił twój skarb do życia. Super, tyle że po kolejnych trzech tygodniach, jak mówił Tony po swojemu, pojawiało się „Ćlaf! ćlaf!” pod butami na zalanym przez wyrzucającą wodę klimatyzację dywaniku. Gdy wieczorami Tony wjeżdżał na zatłoczone Piazzale, jego auto zawsze wzbudzało zainteresowanie, które sięgało zenitu kiedy Biturbo złośliwie nie chciało odpalić i trzeba było to robić na pych. Jednak to wszystko nie miało znaczenia, bo jak samochód nie stroił fochów, to szeroki uśmiech nie znikał z twarzy mojego przyjaciela.

Z tego powodu, gdy kilka lat temu firma Michamps wypuściła na rynek model w skali 1/18 samochodu Maserati Biturbo serce zabiło mi szybciej z emocji. Model jest niestety zamknięty, więc tylko przez szybki możemy ocenić komfort wnętrza, nie zobaczymy również słynnego silnika. Dla mnie, jak już wiecie, jest jednym z najważniejszych w kolekcji, a że ma swoje wady, no cóż przecież to Biturbo.

Lata produkcji: 1981-1994 wszystkie wersje
Ilość wyprodukowana: 11919 egz. Biturbo I + wersje S, i, Si
Silnik: Maserati C 114. V-6 90° podwójnie doładowany
Pojemność skokowa: 1996 cm3
Moc/obroty: 180 KM / 6000
Prędkość max: 215 km/h
Przyspieszenie 0-100 km/h (s): 6,7
Liczba biegów: 5
Masa własna: 1175 kg
Długość: 4153 mm
Szerokość: 1714 mm
Wysokość: 1315 mm
Rozstaw osi: 2514 mm

foto: Piotr Bieniek

Dieta – łatwo powiedzieć

Tekst

Tiziana Cremesini

-

4 stycznia 2021

0

Dieta – łatwo powiedzieć. Jest dieta strefowa albo ta dobierana na podstawie grupy krwi, dieta ketogeniczna, Sirt, Gift, post lub post przerywany: to tylko kilka przykładów, które pierwsze przyszły mi na myśl. Wystarczy chwilę poszukać w Google, by znaleźć długą listę nazw: wszystkie interesujące (pobudzają wyobraźnię), niektóre brzmią groźnie (kto nie miałby ciarek słysząc Doktor Nowzaradan lub Zero węglowodanów?!), ale każda z nich jest obiecująca i zapowiada duże zmiany!

Jak odnaleźć się w tym chaosie i znaleźć dietę „odpowiednią” dla siebie? Przedstawię wam główne, według mnie, zasady na znalezienie odpowiedniej diety.

Pierwsza rada: odżywianie to prosta sprawa. Może nie zauważyliście, ale istoty ludzkie jedzą od zawsze! A jedzenie zmienia się w zależności od tradycji, pór roku, a nawet od emocji towarzyszących nam w danym momencie. Jednak jedzenie nie może być zredukowane wyłącznie do listy zasad i wyliczeń. Jeśli musisz spędzić długie godziny, aby zapamiętać jakich zasad dotyczących żywienia musisz restrykcyjnie przestrzegać, to nie jest dobry wybór.

Druga rada: odżywianie to prosta sprawa (repetita iuvant), a zatem takie też powinny być składniki, z których przygotowujemy nasze dania. Wszystko to, co jest potrzebne do dobrego samopoczucia, daje nam za darmo natura: nie powstaje w fabryce, lecz rośnie na zewnątrz, bez plastikowego opakowania. Chudnięcie bierze się również z odnalezienia instynktownej relacji z jedzeniem. Im prostsze składniki, tym lepiej się czujemy, a w rezultacie ciało osiąga odpowiednią wagę. Unikajcie więc produktów zastępujących prawdziwy posiłek, które zostawiają złudne poczucie sytości oraz wszystkiego, co zostało wcześniej zapakowane, wcześniej obgotowane lub poddane uprzedniej obróbce. Poza koniecznymi wyjątkami czy na zalecenie lekarza, żywność w plastikowym opakowaniu nie jest jedzeniem. Im krótsza lista składników, tym lepiej.

Innym ważnym aspektem przy wyborze diety jest zadanie sobie pytania, na ile dana dieta wam odpowiada. Jesteście zadeklarowanymi weganami, ale wasza grupa krwi mówi, że powinniście być mięsożerni? Połowa tego, co jest przewidziane w waszym planie żywieniowym, was odrzuca? To powinno wzbudzić wasze wątpliwości. Poprawne odżywianie rodzi się z dobrych nawyków, których trzeba się wyuczyć, ze zmian, które na początku wymagają drobnego wysiłku, ale także z instynktu i osobistych preferencji.

To wszystko można streścić jednym słowem: zrównoważenie. Nie da się schudnąć zaledwie w kilka dni. Prawdopodobnie potrzeba będzie czasu, w zależności od sytuacji w jakiej się zaczyna, mogą to być miesiące lub nawet lata. Dieta jest odpowiednia, kiedy przestrzeganie jej nie jest męczarnią także na dłuższą metę. Dieta jest poprawna, kiedy jest kompletna i zrównoważona. Nikt nie powinien wzbudzać w was strachu przed zjedzeniem czegoś, zwłaszcza jeśli są to owoce, warzywa czy zboża czyli węglowodany!). Jeśli restrykcje są zbyt wymagające, jeśli zasady są zbyt skomplikowane, jeśli jedzenie wam nie smakuje, zmiana nie potrwa długo. Szybkie schudnięcie często oznacza równie szybkie ponowne przybranie na wadze, co daje w rezultacie efekt odwrotny do zamierzonego: zdarza się w takich sytuacjach, że przybywa więcej kilogramów niż wcześniej się straciło. Efekt jo-jo, poczucie winy, poczucie porażki to poważne skutki, przez które tracimy nie tylko motywację, ale także zdrowie.

Z tego powodu najważniejszą radą przy wybieraniu diety jest: nie wybieraj samodzielnie. Zabrzmi to banalnie, ale najwłaściwiej jest zaufać kompetencjom profesjonalisty. Adele, sławna piosenkarka, schudła za pomocą diety Sirt, ale oczywiście nie zrobiła tego sama: kupienie podręcznika może być pierwszym krokiem do znalezienia odpowiedniej motywacji, ale to nie wystarczy.

Odżywianie to prosta sprawa, ale funkcjonowanie naszego organizmu jest trochę bardziej złożone, a aktywacja metabolizmu nie może być streszczona w kilku linijkach. Nie oznacza to, że diety rozpowszechnione przez celebrytów są zawsze złe, ale trwałe zmiany są możliwe tylko dzięki dostosowaniu kryteriów do danej osoby danej osoby, które nie może i nie powinno być samodzielnie ustalane. Najważniejsza jest wiedza naukowa oraz wsparcie emocjonalne.

Specjaliści, do których należy się udać to wyłącznie dietetyk i specjalista ds. żywienia. Zaufajcie jednemu z nich i trzymajcie się z dala od samozwańczych ekspertów. Oprócz kwalifikacji, oceńcie zdolność słuchania lekarza i czy czujecie się przy nim swobodnie: nie powinniście czuć się oceniani lub zawstydzeni. Jeśli długo nie widzicie żadnych efektów, nie wstydźcie się, nie czujcie się winni i porozmawiajcie z dietetykiem prowadzącym, ponieważ właśnie w takim momencie najbardziej potrzebujecie jego kompetencji. Pamiętajcie, że częścią jego pracy jest pomoc w pokonaniu trudności poprzez motywację i praktyczne rozwiązania. Za to także mu płacicie, a nie (tylko) za komplementy, kiedy wszystko idzie dobrze!

Zrzucenie zbędnych kilogramów jest możliwe, tak samo jak pokochanie siebie. Dbajmy o siebie, ponieważ nikt nie zrobi tego za nas.

www.tizianacremesini.it

Macie pytania dotyczące odżywiania? Piszcie na info@tizianacremesini.it, a postaram się
na nie odpowiedzieć na łamach tej rubryki!

***

Tiziana Cremesini, absolwentka Neuropatii na Instytucie Medycyny Globalnej w Padwie. Uczęszczała do Szkoły Interakcji Człowiek-Zwierzę, gdzie zdobyła kwalifikacje osoby odpowiedzialnej za zooterapię wspomagającą. Łączy w tej działalności swoje dwie pasje – wspomaganie terapeutyczne i poprawianie relacji między człowiekiem i otaczającym go środowiskiem. W 2011 wygrała literacką nagrodę “Firenze per le culture e di pace” upamiętniającą Tiziano Terzani. Obecnie uczęszcza na zajęcia z Nauk i Technologii dla Środowiska i Natury na Uniwersytecie w Trieście. Autorka dwóch książek: “Emozioni animali e fiori di Bach” (2013) i “Ricette vegan per negati” (2020). Współpracuje z Gazzetta Italia od 2015 roku, tworząc rubrykę “Jesteśmy tym, co jemy”. Więcej informacji znajdziecie na stronie www.tizianacremesini.it

tłumaczenie pl: Kinga Szumielewicz

Różnice kulturowe

Tekst

Aleksandra Leoncewicz

-

31 grudnia 2020

0

Ile jest czasów w języku włoskim? – to jedno z częstszych pytań, które zadają osoby zaczynające swoją przygodę z językiem. Albo: Ile czasu potrzeba, żeby nauczyć się języka na poziomie komunikacyjnym? Są tacy, którzy na dzień dobry informują, że nie lubią gramatyki lub inni, którzy zmagają się z kolejnymi próbami zapamiętania nowego słówka.

Pamiętajcie, że na wszystko trzeba czasu i nauka języka jest właśnie taką formą mindfulness, im szybciej nauczymy się czerpać z tego radość tym szybciej, prawdopodobnie, osiągniemy pożądane efekty. Ale uwaga! W nauce języka trzeba jeszcze pamiętać o jednym ogromnie ważnym aspekcie, a mianowicie tzw. kodzie kulturowym. To samo słowo, jakkolwiek wieloznaczne, może nabrać innego znaczenia zależnie od języka, w którym go użyjemy. Różnice znaczeniowe, i nie mam na myśli idiomów, danego słowa lub wyrażenia mogą wynikać ze skojarzeń kulturowych. Jeśli nie zdajemy sobie sprawy z tych różnic nie będziemy mieli pojęcia, że osiągamy odmienny od zamierzonego efekt. I na nic poznane 10 czasów czy 100 nowych słówek. Spróbuję to zobrazować przykładami.

Przypomnijmy sobie pierwsze lekcje języka; zazwyczaj poznajemy pytanie come stai? (Jak się masz?). I możliwe odpowiedzi sto bene (Mam się dobrze). Najczęściej wtedy dowiadujemy się też, że jest możliwość odpowiedzenia sto male ale raczej rzadko używana, musi się dziać coś złego, poważnego żeby tak powiedzieć. No dobrze, ale nie jest odkryciem Ameryki stwierdzenie, że my Polacy mentalnie nie odnajdujemy się z tym sto bene. Jak często odpowiadając na to pytanie, zadane po polsku, mówimy wszystko super, fantastycznie? Z moich obserwacji wynika raczej, że często udzielamy odpowiedzi wymijająco pośredniej typu: może być; jakoś idzie; bywało gorzej/lepiej lub jako tako. Odpowiednik tego ostatniego z łatwością odnajdujemy po włosku (podczas gdy pozostałe są trudne do przełożenia na włoski) jako così così więc i z radością go stosujemy. Czy nie jest tak, że uczymy się języka właśnie po to, żeby wyrazić siebie, własne myśli i uczucia? Tyle że dla Włocha odpowiedź così così nie oznacza tego samego, co dla nas. Natychmiast zacznie wypytywać co się dzieje, co jest nie w porządku i dlaczego? Nie zrozumie tego podobnie jak my po polsku, czyli wszystko ok, nic nadzwyczajnego się nie dzieje.

Innym przykładem może być wyrażenie fare brutti sogni, które w tłumaczeniu dosłownym miałoby znaczyć „robić brzydkie sny”. Wiemy, że czasownik sognare ma dwa znaczenia – śnić i marzyć, ale jakoś trzeba je rozróżnić, stąd po włosku pojawia się wyrażenie fare un sogno – śnić. Fare brutti sogni to nic innego jak mieć koszmary. Czy aby na pewno takie jest nasze pierwsze skojarzenie? Czy też przymiotnik brutto zestawiony z sogno nie spowoduje, że ktoś mógłby pomyśleć o snach erotycznych?! Była kiedyś w polskiej telewizji taka reklama perfum, w której padało zdanie „One mają brzydkie myśli”, sugerujące żywe zainteresowanie dwóch dziewczyn przechodzących obok bardzo atrakcyjnego mężczyzny. Ale dlaczego brzydkie? – spytaliby Włosi. Wręcz odwrotnie, fare un bel sogno prędzej skojarzy się w języku włoskim ze snem erotycznym, bo nic związanego ze sferą zmysłową nie jest brzydkie, wręcz przeciwnie, może być tylko piękne.

It.aldico

Klasa średnia w poszukiwaniu tożsamości

Tekst

Agata Pachucy

-

30 grudnia 2020

0

Never gonna snow again — © Fot Jaroslaw Sosinski / LAVA FILM, FILM, never gonna snow again, Operator obrazu Michal Englert, Rezyser Ma?gorzata Szumowska, Sniegu juz nigdy nie bedzie

„Śniegu już nigdy nie będzie” w reżyserii Małgorzaty Szumowskiej i Michała Englerta reprezentował Polskę w konkursie głównym 77. MFF w Wenecji. Film nie zdobył żadnej nagrody, ale zebrał bardzo dobre recenzje międzynarodowych krytyków, co dobrze wróży jego twórcom, biorąc pod uwagę, że jest tegorocznym, polskim kandydatem do Oscara. Odtwórcami głównych ról są Alec Utgoff, Maja Ostaszewska, Agata Kulesza, Weronica Rosati i Łukasz Simlat. Z reżyserami filmu spotkaliśmy się na Festiwalu w Wenecji.

Powiedziała pani kiedyś, że myśli o zrobieniu filmu o tym, jak ludzie postrzegają własne ciało, przechodząc stopniowo do ich relacji z własną duszą, to brzmi jak opis najnowszego filmu?

M.S.: Ciało i dusza to temat przewodni, który przewija się we wszystkich naszych filmach. W tym filmie głębiej zastanawiamy się nad współczesnym społeczeństwem Europy. To opowieść o bogatej klasie średniej, która żyje w bardzo wygodny sposób i świetnie radzi sobie pod względem fizycznym i materialnym, ale jest w nich jakaś niewytłumaczalna tęsknota. W Polsce przed 1989 rokiem, ten brak zostałby prawdopodobnie wypełniony religią. Dzisiaj, pierwsze pokolenie nowej klasy średniej, jest oddalone od kościoła i próbuje uleczyć się i wypełnić ten duchowy brak czymś innym.

Michał Englert, Małgorzata Szumowska / fot. Andrea Pattaro @ Vision

M.E.: Nasz film to swego rodzaju obserwacja społeczeństwa, które szuka tożsamości, czuje potrzebę akceptacji i przynależenia do czegoś. Jednocześnie staraliśmy się również wpleść w naszą opowieść tematy metafizyczne. Naszym celem było zostawienie przestrzeni na niedopowiedzenia, zwłaszcza że w dzisiejszych czasach nie ma łatwych odpowiedzi.

Alec Utgoff, odtwórca głównej roli, znany jest widzom z trzeciego sezonu serialu „Stranger Things” i z filmów hollywoodzkich, tutaj pojawia się w zupełnie nowej roli? Skąd ten wybór?

M.E.: Przede wszystkim Alec to niezwykle utalentowanym aktor i ma w sobie jakąś tajemnicę, która jest niezwykle fascynująca dla reżysera.

M.S: Na początku to miał być polski aktor, ale Michał wymyślił, że lepiej będzie wybrać kogoś z zewnątrz. Dzięki temu udało nam się pokazać dwa bardzo charakterystyczne aspekty polskiej natury. Po pierwsze niejednokrotnie zapominamy, że my również jesteśmy na dorobku w innych krajach i jeśli mamy taką osobę przed sobą, to często nie umiemy się zachować. Poza tym Żenia mówi po rosyjsku, a sentyment do tego języka jest bardzo mocno zakorzeniony w naszej pamięci, bo musieliśmy się go uczyć podczas komunizmu. Oczywiście wówczas to było dla nas coś, co robiliśmy z niechęcią i wbrew naszej naturze. Z drugiej jednak strony rosyjska kultura niezwykle nas fascynowała: Bułhakow, Dostojewski, filmy Tarkowskiego. Jest w tym jakaś niewiarygodna sprzeczność.

Czyli Żenia jest niejako łącznikiem między bohaterami filmu a ich przeszłością i tęsknotami?

M.S.: Bohater z zewnątrz sprawia, że wszyscy, z którymi ma do czynienia na chwilę się zatrzymują, mają czas na refleksję i zapytanie siebie kim są i czego potrzebują. W społeczeństwie, w którym tylko kolekcjonuje się dobra i jest się skoncentrowanym na karierze, trudno być szczęśliwym. Szczęście to wolność, a oni są niewolnikami. To Żenia powoduje, że choć przez chwilę mogą czuć się wolni i właśnie wtedy wracają pamięcią do idyllicznych momentów z przeszłości. W ich głowie pojawiają się różnego rodzaju fotografie, których tłem jest natura, bo właśnie dzięki niej wracają do korzeni.

M.E.: Ich problem polega na tym, że wszyscy czekają na jakiegoś uzdrowiciela, a tak naprawdę, żeby odnaleźć siebie, najpierw muszą zmierzyć się sami ze sobą.

Dlaczego klasa średnia ma tak wielką potrzebę izolacji?

M.S.: Bohaterowie filmu wzorowane są na osobach, które znamy. Po 1989 polska stała się kapitalistycznym krajem, w którym ludzie zaczęli się bogacić i zmieniać swój status. Nagle zaczęło im się wydawać, że wszystko im się należy i stali się niezwykle roszczeniowi. Jeśli ktoś się nie dorobił, to nie należy do ich świata. Takie podejście powoduje ogromną przepaść w społeczeństwie i to nie jest dobre. Kiedyś dzieci dorastały wszystkie razem na otwartych osiedlach, teraz to jest niemożliwe, bo ludzie, którzy mają pieniądze zamykają się w prywatnych, strzeżonych gettach, a ich dzieci chodzą do prywatnych szkół. Nie ma wspólnej przestrzeni, gdzie różne klasy mogą się spotkać. Społeczeństwo samo kreuje odizolowaną grupę ludzi. W Polsce ta sytuacja będzie się pogarszać, bo kapitalizm i materializm są cały czas bardzo świeże. Nowa klasa średnia chce czuć się bardziej zachodnią niż wschodnią częścią Europy, co oczywiście wynika z ogromnego kompleksu niższości. Tutaj pojawia się kolejna sprzeczność Polaków. Z jednej strony dążymy do jakiegoś niedoścignionego zachodniego ideału i wstydzimy się naszej przeszłości, z drugiej jest w nas niepohamowana duma z polskiej historii. Brakuje nam dystansu i spojrzenia na wszystko z innej perspektywy, w filmie to właśnie Żenia jest takim zewnętrznym spojrzeniem na naszą rzeczywistość.

Wasze filmy kładą duży nacisk na aspekt wizualny?

W Szkole filmowej w Łodzi napatrzyliśmy się na filmy mistrzów polskiego kina, którzy byli bardzo wrażliwi pod względem wizualnym. Tworzymy scenariusz poprzez obserwację rzeczywistości, ponieważ nasze pierwsze projekty to były filmy dokumentalne. Jeden z naszych mistrzów Wojciech Jerzy Has mawiał, że „jeśli chcesz kręcić filmy, najpierw musisz je widzieć” i my właśnie staramy się opowiadać obrazami.

Jowisz malujący motyle, czyli instrukcja dobrego życia według księcia Alfonsa d’Este

Tekst

Anna Cirocka

-

28 grudnia 2020

0

Öèôðîâàÿ ðåïðîäóêöèÿ íàõîäèòñÿ â èíòåðíåò-ìóçåå Gallerix.ru — Dosso Dossi, „Jowisz, Merkury i Cnota”, lata 20. XVI wieku, olej na płótnie, wysokość 112 cm, szerokość 150 cm, Zamek Królewski na Wawelu, Kraków

Kiedy proponuje się nam rzucenie obowiązków i ucieczkę na wieś, na łono natury, większość ludzi uśmiecha się do siebie z rozmarzeniem, ale natychmiast pojawia im się w głowie myśl o pracy, o zwyczajnej, pracowitej codzienności. Chcemy wyjechać, posiedzieć na tarasie jakiejś willi i patrzeć na naturę, na niebo, morze, na kota wylegującego się na rozgrzanym murku, na ptaki kręcące kółka w powietrzu. Chcemy być otoczeni zielenią, dotykać miękkiej trawy, bez pośpiechu obserwować życie. Wiedzieć, że mamy nieograniczony czas i żadne obowiązki nie są ważniejsze od leniwego przewracania kart książki lub fotografowania motyli. Nasz świat tak przyspieszył, że trudno jest zrealizować pomysł o idealnym wypoczynku inaczej, niż w chwili oczekiwania na kawę z ekspresu.

A przecież wcale nie chodzi o to, żebyśmy byli Jowiszem, jak na obrazie renesansowego malarza, Dossa Dossiego. Historia i temat obrazu z polskich zbiorów są instrukcją dobrego życia. Zapraszam do lektury.

O naturze bogów

Dosso Dossi czerpał inspirację z kilku źródeł: historii Egiptu Ptolemeuszy, ze starożytnej Grecji, z antycznego Rzymu, astrologii, ezoteryki, symboliki. Ale poematem, który bezpośrednio wpłynął na tematykę i kompozycję obrazu, były Virtus (Virtue) Leona Battisty Albertiego, teoretyka sztuki, architekta i erudyty wczesnego renesansu. Utwór został napisany w języku łacińskim około 1430 roku podczas pobytu autora w Rzymie lub niedługo później, kiedy odwiedzał on Florencję. W 1464 roku poemat przetłumaczono na język włoski i błędnie przypisano Lukianowi, rzymskiemu sofiście, retorykowi i satyrykowi z II wieku n.e. Alberti, jako wybitny humanista i erudyta świadomie wprowadził antyk do swojego dzieła. Virtus ma formę dialogu między Cnotą i Merkurym. Bogini Cnota przybywa na Olimp i chce się poskarżyć Jowiszowi na swój los. Podczas przechadzki po Polach Elizejskich w towarzystwie uczonych mędrców i wielbicieli moralności, jak Sokrates, Platon, czy Cyceron, Cnota została zaatakowana przez Fortunę. Żaden z bogów nie stanął w jej obronie. Merkury usłyszawszy jej skargi uznał, że to niezwykle trudny przypadek i skarga nie ma sensu. Każdy z bogów bowiem jest zależny od Fortuny, nawet Jowisz. Milczenie jest teraz najlepszym rozwiązaniem, a Cnota powinna skorzystać ze swojej mądrości i ukryć się wśród pomniejszych bogów, dopóki Fortunie nie minie nienawiść.

Temat z poematu Albertiego fascynował artystę, bo skarga Cnoty na Fortunę została ponownie zobrazowana na freskach w Castello del Buonconsiglio w Trydencie. Sklepienia części pałacu zostały udekorowane przedstawieniami Cnót. W czterech rogach sklepienia przedstawiono cztery Cnoty Kardynalne: Sprawiedliwość, Umiarkowanie, Roztropność i Męstwo. Na dwóch krótszych bokach artysta namalował herby Medyce uszów (papieżem był wówczas pochodzący z florenckiego rodu Klemens VIII) oraz Habsburgów, czyli panującego króla Karola V. Monochromatyczne freski ukazujące Cnotę w historii Albertiego zajmują dłuższe boki komnaty. Co ciekawe, właśnie w tych malowidłach Dosso Dossi ukazał Cnotę w łachmanach tak, jak opisał ją Alberti w dialogu. Grupa mędrców starożytności stoi za nią, poszkodowaną, skarżącą się, odartą z ubrania i godności. Merkury natomiast jest tu postacią niecierpliwą, zajętą, nie chce dopuścić Cnoty do Jowisza, traktuje ją jak intruza. Natomiast w obrazie z polskich zbiorów Cnota jest elegancko ubraną kobietą w wieńcu na głowie i nic w jej postawie, ani wyglądzie nie wskazuje na nieszczęście, jakie ją spotkało.

Książę – sybaryta

Giovanni di Niccolo di Luteri, czyli Dosso Dossi żył w niewielkim miasteczku Mirandoli, w sąsiedztwie dwóch tętniących kulturą i polityką dworów: mantuańskiego i ferraryjskiego. Zatrudniony przez ród d’Este tworzył dla nich obrazy i freski. Około 1524 roku na zlecenie księcia Alfonsa d’Este namalował dzieło Jowisz, Merkury i Cnota. Obraz przedstawia trzech bogów rzymskich: Jowisza, Merkurego i Cnotę. U ich stóp kłębią się chmury. Nad głowami złota tęcza na dość ciemnym, zasnutym mrokiem niebie, z której Jowisz korzysta, niczym z palety malując motyle. To akt tworzenia, bogowie malują nas, ludzi, malują zwierzęta, owady, a my wszyscy, cząstki natury, ożywamy pod boskim spojrzeniem i wzlatujemy w niebo lub schodzimy z boskiego płótna na ziemię.

Książę d’Este był humanistą, wielbicielem sztuki i militariów. Był także sybarytą, który uciekał od gwaru ferraryjskiego dworu na wieś, do willi Belvedere. Zdarzało mu się malować lub tworzyć majolikę. Czytywał poezje, zatrudniał artystów, otaczał się erudytami. Dzieła sztuki, które zamawiał i kupował zapewne kontemplował w pięknym, sielskim otoczeniu. Był to czas, gdy odpoczynek, nazywany otium lub riposo był zajęciem pożądanym, szlachetną umiejętnością, z której nieliczni potrafili korzystać. W tym sensie obraz znakomicie wpisuje się w czas szlachetnego odpoczynku. Malowanie motyli jest tworzeniem piękna w otoczeniu natury, pochwałą odpoczynku, równie ważnego, jak praca. Nie wiemy, o czym książę d’Este myślał obserwując obraz, ale skupienie na sztuce, jej kontemplacja, z pewnością może być odpoczynkiem po dniu, tygodniu, miesiącu pracy.

Symbolika obrazu

„Jowisz, Merkury i Cnota” to jedna z kompozycji alegorycznych i ezoterycznych, popularnych na ferraryjskim dworze XVI wieku. Dosso Dossi sięgnął do poematu sprzed stu lat, ale w czasach księcia Alfonsa I d’Este w zamku przebywali artyści zafascynowani cyklami kosmogonicznymi, ezoteryką i astrologią. W XV wieku w Palazzo Schifanoia w Ferrarze, należącym do rodziny d’Este, w XV wieku powstał cykl astrologiczny, którego ikonografia została odczytana dopiero na początku XX wieku przez niemieckiego historyka sztuki Aby Warburga. Jednak w XVI wieku prawdopodobnie symbolika fresków była znana, bo czas ich powstania nie był zbyt odległy. Dosso Dossi sięgnął po tematykę antyczną, ale obraz, poza tym, że opowiada konkretną historię, zawiera w sobie także symbolikę i przekaz popularny na północy Włoch w tamtej epoce. Dzieło ukrywa w sobie także przekaz ezoteryczny. Merkury, którego atrybutem jest kaduceusz był posłańcem bogów. Sam złoty kaduceusz wyrażał ezoteryczną moc snu i budzenia żywych. Motyle to symboliczna ulotność myśli, zaś tęcza, z której Jowisz, jak z palety czerpie farbę, to symbol ulotności idei. Malarz połączył zatem inwencję twórczą z koncepcją uniwersalnego porządku świata. Gest ciszy Merkurego także nawiązuje do inspiracji. Cisza jest koniecznym preludium kreatywności.

Gest ciszy

Uważa się, że to Jowisz jest bohaterem obrazu. Wszelkie interpretacje oscylują wokół jego postaci, boga, który zajęty malowa- niem motyli, nie zauważa, nie chce zauważać świata pędzącego obok. Czy jednak nie jest tak, że to gest ciszy Merkurego buduje narrację dzieła? Dosso Dossi inspirował się opublikowanymi po raz pierwszy w Italii emblematami Andrei Alciatiego, włoskiego humanisty. Jego Emblematum liber to zbiór epigramatów, czyli krótkich utworów poetyckich bazujących na starożytnych inskrypcjach z rycinami ilustrującymi poszczególne teksty. W przedmowie tej niewielkiej książeczki Alciati opisał emblematy jako rozrywkę dla humanistów bazującą na kulturze klasycznej. Kilka emblematów wskazuje na wyraźną inspirację. Gest ciszy Merkurego został z wielkim prawdopodobieństwem zainspirowany strofami i ryciną In silentium, gdzie palec mędrca uniesiony do ust wzywa głupca do przemiany w faryjskiego (wyspa Faros w Aleksandrii) Harpokratesa. Harpokrates, jako jedno z przedstawień boga Horusa z okresu ptolemejskiego i rzymskiego w Egipcie, był czczony w Grecji i w Rzymie jako bóg milczenia. Starożytni Grecy i Rzymianie błędnie jednak odczytali egipskie hieroglify, bo dzisiaj wiemy, że gest ciszy w ikonografii znad Nilu oznaczał dziecięcość (Horus = dziecię). Z obrazem można powiązać także kilka innych emblematów, ale cisza staje się w tym obrazie znaczącym przesłaniem.

Skarga Cnoty staje się nieważna. Stwarzanie świata schodzi na dalszy plan. Najważniejsze jest zachowanie ciszy. Jeśli uda nam się w spokoju pokontemplować obraz, równowaga między pozornie bezużytecznym zajęciem, przekornie napiszę, jak skargi, a ważącym na naszym wewnętrznym spokoju, jak malowanie motyli, zostanie zachowana.

Dosso Dossi ukazał na obrazie moment uciszania Cnoty przez Merkurego. Jowisz był przecież zajęty, malował motyle. Nie można przeszkadzać ojcu bogów w tak ważnym zajęciu. Powiecie, że to zabawne? Nie sądzę. Wyobrażacie sobie świat bez motyli?